حاشیه های امضای بزرگترین سرمایه گذاری خارجی در حمل و نقل ایران

بازار مشترک _ عبدالکریم محقق کارشناس حمل و نقل: پیش از این خط آهن رشت به آستارا به عنوان حلقه مفقوده کریدور شمال – جنوب، یکی از مسیرهای اصلی ترانزیت کالا از جنوب آسیا به شمال اروپا بشمار می‌رفت وراه اندازی آن بیش دو دهه به طول انجامید. کریدور شمال جنوب در سال ۱۳۷۹ به ابتکار ایران، روسیه و هند برای کاهش مدت زمان انتقال کالا از هند و جنوب آسیا به بندر سن پطرزبورگ و فنلاند در شمال اروپا راه اندازی شد.
کریدور شمال جنوب دو مسیر شرقی و غربی دارد که مسیر شرقی آن از روسیه به کشور های شرق دریای مازندران و سپس ایران و مسیر غربی آن که موافقتنامه آن امروز به امضا رسید کشورهای روسیه، ایران و آذربایجان را شامل می‌شود.
در یکی دوسال اخیر تحولات بسیاری در مسیر غربی این کریدور اتفاق افتاده که از جمله آنها حمله روسیه به اوکراین و جنگ های آذربایجان و ارمنستان و همچنین بالا رفتن تنش های مرزی بین ایران و آذربایجان اشاره کرد. 
تحریم گسترده روسیه از سوی غرب ماهیت این کریدور را به نحو فزاینده ای استراتژیک کرد. روسیه از ایران به عنوان یکی از راه های دور زدن تحریم ها و صادرات کالاهای خود به کشورهای حاشیه خلیج فارس، هند و جنوب آسیا نگاه می کند. از این نگاه تکمیل این خط آهن راه تنفسی برای روسیه برای کاهش فشارهای ناشی از تحریم های گسترده باز می کند. این خط آهن شاید بتواند تاحدودی سطح بالای تنش آذربایجان با ایران را کاهش دهد.

بطوریکه نقش واسط خطوط ریلی آذربایجان بین راه آهن های ایران و روسیه، می تواند آذربایجان را برای دست برداشتن از کریدور جعلی زنگزو که عملا راه ارتباطی ایران با اروپا را تا حدودی قطع می کند و کاهش تنش ها تحت فشار بگذارد و همچنین اطمینان خاطری از سوی ایران به آذربایجان باشد. 
از بعد زمانی نیز زمان امضای این توافقنامه بسیار مناسب است. چرا که ترکیه به عنوان بزرگترین مخالف این کریدور و حامی آذربایجان در ماجرای کریدور جعلی زنگزو درگیر انتخابات ریاست جمهوری است. 
هرچند خبر امضای موافقتنامه سرمایه گذاری ۱.۶ میلیارد دلاری روس ها در این پروژه به ظاهر برای توسعه زیرساخت های ریلی ایران مناسب است اما بد عهدی روس ها در زمینه های مختلف از جمله بدعهدی آنه در پروژه برقی کردن خط آهن گرمسار - گرگان - اینچه برون را نباید از یاد برد، پیش از این قرار بود برقی کردن این خز آهن با سرمایه گذاری ۱.۲ میلیارد داری روس ها انجام پذیرد. علاوه بر این با تحولاتی که هم اکنون در منطقه اورآسیا وجود دارد خط ریلی رشت آستارا را دیگر نمی توان جزئی از کریدور شمال جنوب دانست. 

کریدور شمال جنوب از فنلاند و سن پطرزبورگ روسیه شروع و با عبور از ایدان به خلیج فارس، هند و جنوب آسیا می رسد ولی با حمله روسیه به اوکراین و تحریم گسترده این کشور از سوی کشورهای اروپایی و آمریکا و همچنین پیوستن فنلاند به ناتو، نمی توان این خط آهن ۱۶۲ کیلومتری را بخشی از کریدور شمال- جنوب دانست چرا که به نظر می رسد موجودیت کریدور مذکور زیر سوال رفته باشد‌. درواقع به این خط ریلی می بایست به عنوان محلی برای ترانزیت کالا بین روسیه ، هند، خلیج فارس و جنوب آسیا قلمداد کرد.

پیش بینی مسئولان ایرانی ترانزیت حداقل ۱۵ میلیون تن کالای روسی از این مسیر، تنها زمانی اتفاق می افتد که همزمان با افتتاح این خط ساده سازی قوانین و حذف موانع ترانزیتی در کشور از سوی دولتیان صورت پذیرد.