استان خراسان جنوبی را بهتر بشناسید

معرفی استان خراسان جنوبی

استان خراسان جنوبی در شرق ایران  واقع شده و مرکز آن، شهر بیرجند است. این استان  پس از تقسیم استان خراسان به سه استان، در سال ۱۳۸۳ ایجاد شد. 

مساحت این استان۱۵۱٬۱۹۳ کیلومتر مربع است که از این نظر سومین استان ایران است و جمعیتی حدودا 800000 نفر را داراست.

خراسان جنوبی شامل محدوده‌ای از خراسان بزرگ است که در سده‌های پیش قهستان نامیده می‌شده‌است. 

آب‌وهوای استان خراسان جنوبی خشک و بیابانی است اما با توجه به تغییرات ارتفاع می‌توان آب‌وهوای نقاط مختلف استان را به دو وضعیت خشک و گرم و خشک و ملایم تقسیم کرد.

بارندگی در استان خراسان جنوبی اندک است و این استان نیز همچون برخی از دیگر استان‌های بیابانی با مشکل کم‌آبی مواجه است.

همچنین استان خراسان جنوبی ترکیبی از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی را در خود جای داده است؛ از روستاهای تاریخی و دره‌‌های زیبا گرفته تا مسجدها و باغ‌های قدیمی.

بیشتر بخوانید:

ایران را بهتر بشناسید

در این قسمت به صورت کلی بخش های زیر را به مرور می کنیم:

اقتصاد استان خراسان جنوبی

صنایع و معادن استان خراسان جنوبی

کشاورزی و دامپروری استان خراسان جنوبی

گردشگری استان خراسان جنوبی

حمل و نقل استان خراسان جنوبی

هتل های استان خراسان جنوبی

نفت، گاز و انرژی استان خراسان جنوبی

علم و فناوری در استان خراسان جنوبی

با کلیک بر روی هر کدام میتوانید درباره آن موضوع بیشتر بخوانید. (در حال بروز رسانی)

مشخصات کلی استان خراسان جنوبی

مساحت: ۱۵۱٬۱۹۳ کیلومتر مربع

جمعیت : حدود 800 هزار نفر

مرکز: شهر بیرجند

دین: اکثریت اسلام-شیعه

زبان: فارسی

موقعیت جغرافیایی: شرق ایران

همسایگان استان خراسان جنوبی:

 شمال: استان خراسان رضوی

 جنوب: استان سیستان و بلوچستان، استان کرمان

شرق: کشور افغانستان

غرب: استان یزد

بیرجند، پایتخت خراسان جنوبی

بیرجند مرکز استان خراسان جنوبی و مرکز شهرستان بیرجند در شرق ایران است. این شهر ۳۵ کیلومترمربع وسعت و حدود  210 هزار نفر جمعیت دارد.

بیرجند نخستین شهر در ایران است که دارای سازمان آبرسانی بوده و بنگاه آبلوله بیرجند به عنوان اولین سازمان آبرسانی ایران شناخته می‌شود.

این شهر همچنین اولین شهر در ایران است که در سال ۱۳۰۲ و پیش از تهران از لوله‌کشی آب شهری برخوردار گردید.

همچنین به علت موقعیت سیاسی و استراتژیک بیرجند، سومین فرودگاه کشور در سال ۱۳۱۲ پس از فرودگاه های قلعه‌مرغی و بوشهر در این شهر ساخته شد و تا پیش از جنگ جهانی دوم، کنسولگری‌های انگلستان و روسیه در بیرجند مشغول فعالیت بوده‌اند.

آب و هوای بیرجند، نیمه بیابانی بوده و دارای زمستانهای سرد و تابستانهای خشک و گرم است.

میزان بارش در این شهر با توجه به آب و هوای آن، کم بوده و بیشترین میزان آن، از آذر تا اردیبهشت رخ می‌دهد که در فصل زمستان اغلب به صورت بارش برف است.

شهرهای استان خراسان جنوبی

مناطق حفاظت شده استان خراسان جنوبی

استان خراسان جنوبی دارای 4 منطقه حفاظت شده به نام های مظفری، درمیان، شاسکوه و اسفندن و آرک و گرنگ است.

منطقه حفاظت شده مظفری: منطقه حفاظت شده مظفری با مساحت ۹۲۸۰۷ هکتار در استان خراسان جنوبی و در مرز شمالی پناهگاه حیات وحش رباط شور واقع شده است.

بیش از نیمی از منطقه را عرصه های کویری، بیابانی و تپه ماهور تشکیل می دهد و بقیه اراضی را تیپ کوهستانی تشکیل می دهد. این منطقه دارای ارتفاعات صخره ای و دشت های باز در پیرامون آن که شرایط مناسبی را برای حضور حیات وحش در منطقه فراهم نموده است. 

گونه های شاخص گیاهی منطقه عبارتند از: بنه، کسور، اسکنبیل، گز، تاغ، قیچ، بادام کوهی، زرشک وحشی، درمنه، آنغوزه، زیره سیاه، گیاهان علفی، گل بوماداران، آویشن، لاله قرمز، خارشتر، افدرا و برخی از گیاهان خانواده کاسنی.

حیات وحش منطقه عبارتند از: قوچ و میش، کل و بز، گرگ، آهو، گربه شنی، کاراکال، روباه، شغال، تشی، شاهین، کبک، تیهو، انواع باقرقره، کبوتر چاهی، زاغ بور، غراب، کمرکولی، انواع چک چک، هوبره، شاهین، عقاب طلایی، دلیجه، قرقری، انواع گنجشک، بزمچه، انواع مارها و لاک پشت.

کاراکال در منطقه حفاظت شده مظفری

منطقه حفاظت شده درمیان: این منطقه با وسعت ۸۰۰۰۰ هکتار در فاصله ۶۸ کیلومتری شهرستان بیرجند و در فاصله ۲۵ کیلومتری شمال شهرستان سربیشه واقع شده است.

پستانداران مختلف از جمله قوچ و میش، گربه پالاس، گرگ، روباه، شغال، کفتار، خرگوش، تشی و انواع موش وپرندگان مختلفی از جمله کبک، تیهو، کبوتر چاهی، قمری، عقاب دشتی، عقاب طلایی، دلیجه، هما، کرکس. در این منطقه زیست می کنند.

پوشش گیاهی مرتعی از قبیل قیچ، نسترن وحشی، اورمک، اسپند، گز، کما، زول،کلاه میرحسن، پرند، خارشتر، نخود وحشی، گون،گل ماهور،گل میمون، زنبق، آویشن، سالویا،یال اسبی، پوا، چوبک، خارگونی،کاهوی وحشی ، چرخه، کنگر،شکر تیغال،گل گندم، درمنه و تلخه است.

همچنین وجود آبشار و چشمه معدنی آب ترش، قلعه باستانی حسن صباح و چنار هزار ساله دوشنگان از اماکن گردشگری در منطقه محسوب می شوند.

منطقه حفاظت شده شاسکوه و اسفندن: این منطقه با ۷۰۳۰۰  هکتار در خراسان جنوبی واقع شده است و در سال 1386 بعنوان منطقه حفاظت شده شناخته شد.

کوهها و برآمدگیهای عمده منطقه شاسکوه مربوط به دوران دوم و سوم زمین شناسی است که جنس کانیها و سنگهای آن بیشتر از آهک، دولومیت، شیست رسوبی، فیلیت، کنگلومرا، ماسه سنگ، چرت، ژیپس، شیل، مرمریت و بعضا کانیهای آذرین مثل گرانیت، کانیهای دگرگون شده و آزبست نیز در بین سایر رسوبات منطقه قابل رؤیت می باشد.

پوشش جانوری این منطقه شامل کل و بز، هوبره، زاغ کویری، آهو و... میباشد.

همچنین پوشش گیاهی این منطقه شامل گیاهان دارویی از جمله آویشن، بادرنجبویه، بابونه، کلپوره، زیره سیاه، انغوزه، بنه وحشی و... است.

منطقه حفاظت شده آرک و گرنگ: منطقه حفاظت شده آرک و گرنگ با مساحت ۲۳,۵۷۱ هکتار در شهرستان خوسف در استان خراسان جنوبی واقع گردیده است.

نواحی دشتی در جنوب منطقه واقع شده و در سمت شمال دارای کوهستانهای مرتفع و تپه ماهوری می­باشد و از نظر اقلیمی منطقه در ناحیه خشک و نیمه خشک قرار گرفته و تقریباً تمامی پدیده ­های طبیعی مثل کوه، تپه، چشمه، رودخانه و قنات­ های مختلف در آن به چشم می­خورد.

از نظر پوشش گیاهی، گیاه غالب در منطقه آرک وگرنگ در حال حاضر در مناطق دشتی درمنه و در ارتفاعات درختچه ­های بنه و بادامشک می­باشد و سایر گیاهان موجود در منطقهشامل زیره، مستار، کلپوره، گل زوفا، کاکوتی، گل بومادران، آویشن، لاله قرمز، آنغوزه، پرند، انجیر کوهی، گون، گز، بید، کلاه میرحسن، خارشتر، افدرا و برخی از گیاهان خانواده کاسنی می­باشد.

از پوشش جانوری این منطقه میتوان به کل و بز، گرگ، شغال، روباه، خرگوش، تشی، کبک، تیهو، باقرقره، کبوتر چاهی، زاغ، انواع عقاب، پرندگان گوشتخوار و... اشاره کرد.

منطقه حفاظت شده آرک و گرنگ

فرهنگ استان خراسان جنوبی

از نظر فرهنگی خراسان جنوبی منطقه جغرافیایی پهناوری است که بخشی از قهستان تاریخی را شامل می‌شود و با تقسیمات اداری کشور متفاوت است.

براساس اسناد کهن این منطقه زیستگاه یکی از اقوام آریایی نژاد به نام ساگارت بوده‌است و به دلیل وضعیت آب وهوایی واقلیمی خاص خود چندان مورد توجه وتاخت وتاز افراد بیگانه قرار نگرفته‌است و زبان ونژاد مردم این خطه کمتر دچار آمیختگی واختلاط گردیده شده‌است.

از جمله مراسم های مهم در این استان میتوان به جشن قوچ‌گذاری و کوچ، سفره بستن در نوروز، جشن کاکل وشکرگزاری، جشن سده، جشن چله تموز و... اشاره کرد.

از غذاهای محلی خراسان جنوبی نیز میتوان از آش شلغم، کشک سالاری، بلغور پلو، قوروت بادمجان، اشکنه بلغور شیر، گرماس، چکمال و... نام برد.

جشن کاکل وشکرگزاری در خراسان جنوبی

اقتصاد استان خراسان جنوبی

اقتصاد استان خراسان جنوبی بر پایه کشاورزی و صنعت است و صنعت در توسعه این استان از اهمیت بالایی برخوردار است.

صنایع و معادن استان خراسان جنوبی

صنایع: صنایع استان خراسان جنوبی به دو دسته ماشینی و دستی تقسیم میشوند.

از مهمترین صنایع این استان میتوان از کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولید ماشین‌آلات و تجهیزات، وسایل نقلیهٔ موتوری، محصولات فلزی، تجهیزات حمل و نقل، محصولات لاستیکی و پلاستیک، ماشین‌آلات و دستگاه‌های برقی، کاغذ و محصولات کاغذی، ابزار پزشکی و اپتیکی، ساعت، رادیو و تلویزیون، فلزات اساسی، منسوجات، مبلمان، صنایع غذایی و... نام برد.

مهمترین شهرک های صنعتی خراسان جنوبی شامل شهرک صنعتی فردوس، شهرک صنعتی نهبندان، شهرک صنعتی بیرجند و... است.

کارخانه تولید چرم مصنوعی در استان خراسان جنوبی

همچنین از صنایع دستی این استان نیز میتوان به قالی‌بافی، سفالگری، رنگرزی، آهنگری، مسگری، حصیربافی، سبدبافی، نمدمالی، زیلوبافی، پارچه بافی، نوغان داری، ریسندگی، گلیم بافی، جاجیم بافی، زرگری، دباغی، سوزن‌دوزی و... اشاره کرد.

هنر دباغی در خراسان جنوبی

معادن: این استان دارای پتانسیل بالایی در بخش معادن می‌باشد به‌طوری‌  که دارای تنها ذخایر منیزیت ایران در شهرستان های  بیرجند سربیشه و بزرگ‌ترین ذخیره و تنها معدن آزبست ایران در معدن حاجات شهرستان  نهبندان بوده است. 

معادن مهمی همچون اورانیوم، بنتونیت، گرانیت، بازالت، مس و... در این استان قرار دارد.  

از دیگر معادن در حال بهره برداری این استان میتوان از معادن ولاستونیت، کائولن، تراورتن، فلدسپات، بوکسیت، مارن، گچ، آهک، دولومیت، مرمریت، خاک صنعتی، سنگ لاشه، توف و... نام برد.

نفت، گاز و انرژی استان خراسان جنوبی

ذخایر آبی استان خراسان جنوبی: در حال حاضر تنها سد فعال این استان سد کریت میباشد و سد هایی همچون سد کاج، سد تیلو، سد براکوه، سد بادامک، سد چاه زرد، سد خنج قاین، سد زنوک و... در این استان در حال بهره برداری هستند.

سد کریت یک سد تاریخی است که سال 729 شمسی در شهرستان طبس احداث شده است و بزرگ‌ترین سد قوسی جهان به مدت ۵۵۰ سال بوده‌است. همچنین این سد در سال 1379در لیست آثار باستانی ایران قرار گرفته‌است.

سد کریت در شهرستان طبس استان خراسان جنوبی

برق استان خراسان جنوبی: تاریخچه برق استان خراسان جنوبی به سال 1336 برمی گردد که برای اولین بار برق شهرستان بیرجند توسط شخصی به نام سریع السیر و با یک مولد مارشال دوسیلندر تامین شده است.

در حال حاضر برق مصرفی استان خراسان جنوبی از نیروگاه سوخت فسیلی سیکل ترکیبی شهید کاوه قاین تامین میشود.

همچنین خراسان جنوبی در نوار مرزی شرق کشور با داشتن زمینه مناسب اقلیمی، تابش آفتاب و وزش باد در بیشتر مناطق و روزهای سال قابلیت خوبی در تولید انرژی‌های نو و پاک همچون انرژی دارد.

در حال حاضر سه مزرعه خورشیدی به ظرفیت ۱۸ مگاوات در خراسان جنوبی فعال است و تعداد مزارع خورشیدی در این استان در حال افزایش میباشد.

نفت و گاز استان خراسان جنوبی: استان خراسان جنوبی فاقد منایع طبیعی میباشد ولی دارای 5 انبار نفت در ناحیه مرکزی، طبس، قاین، فردوس و نهبندان است.

همچنین شرکت گاز استان خراسان جنوبی در خرداد ماه سال 1385 به صورت رسمی، به عنوان بیست و هفتمین شرکت گاز استانی در سطح کشور فعالیت خود را آغاز نمود.

گازرسانی تمامی شهرهای این استان به پایان رسیده است و گاز رسانی به روستاها نیز در حال انجام است و بالغ بر 90 درصد روستاهای خراسان جنوبی از نعمت گاز بهره مندند.

کشاورزی و دامپروری استان خراسان جنوبی

کشاورزی: استان خراسان جنوبی رتبه اول تولید محصولات باغی زرشک و عناب و رتبه دوم تولید زعفران و پنبه را در سطح ایران داراست.

انار، پسته، بادام، سیب، گلابی، به، گیلاس، آلبالو، زردآلو، هلو، خرما، توت، شاتوت، گردو، انجیر، سنجد و... از دیگر محصولات باغی این استان است.

همچنین در بخش محصولات زراعی، این استان در تولید چغندرقند، رتبه هشتم کشور را داشته و همچنین گندم، جو، پنبه، حبوبات، محصولات جالیزی و گیاهان علوفه‌ای در این استان کشت می‌شوند.

عناب، از مهمترین محصولات استان خراسان جنوبی

دامپروری: در بخش دامپروری استان خراسان جنوبی، پرورش مرغ گوشتی و تخم‌گذار، گاو شیری و گوشتی، گوسفند، بز و شتر به صورت سنتی و صنعتی انجام می‌پذیرد.

بیشتر واحدهای سنتی دام استان در داخل یا حاشیه روستاها قرار گرفته اند و واحد های صنعتی دام هم عمدتا در شهرستان های بیرجند، قاین، فردوس، سربیشه و خوسف فعالیت دارند.

همچنین در سالهای اخیر آبزی پروری در این استان رواج پیدا کرد و مهمترین ماهی پرورشی این استان تیلاپیا میباشد و از دیگر ماهیان پرورشی این استان میتوان از کپور، هامور، فیتوفاک، قزل آلا و... نام برد.

گردشگری استان خراسان جنوبی

استان خراسان جنوبی ترکیبی از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی را در خود جای داده است که باعث شده هرساله گردشگرانی این استان را برای سفر خود انتخاب کنند.

تعدادی از مکان های گردشگری استان خراسان جنوبی

• باغ اکبریه
• قنات بلده فردوس
• آبگرم دیگ رستم
• بند دره
• ارگ کلاه فرنگی بیرجند
• قلعه فورگ
• مسجد جامع قاین
• قلعه شاهدژ نهبندان
• بند عمرشاه
• سرزمین سیاه طبس
• شهر تاریخی تون
• مجموعه تاریخی کوشک
• قنات شاهیک
• منزل استاد فروزانفر
• حمام جهانیار
• کویر بشرویه
• چشمه مرتضی علی
• روستای نایبند
• کال جنی
• تخت عروس
• آبشارهای دره سبز رود
• آبشار گیوک
• قلعه بیرجند
• رشته کوه باقران
• غار چهل چاه
• و...

کال جنی

منزل استاد فروزانفر

کویر بشرویه

قلعه فورگ

غار چهل چاه

بند دره

باغ اکبریه

قلعه بیرجند

چشمه مرتضی علی

حمل و نقل استان خراسان جنوبی

در استان خراسان جنوبی، دو راه برای سفر و حمل و نقل از نقطه ای به نقطه دیگر از کشور وجود دارد: حمل و نقل جاده‌ای و حمل و نقل هوایی.

هوایی: این استان دارای دو فرودگاه به نام فرودگاه بین المللی شهید کاوه بیرجند و فرودگاه طبس است.

شرکت های هواپیمایی فرودگاه بین المللی کاوه، شامل ایران ایر، ایران ایرتور، ماهان، کارون و پارس است و خطوط بین المللی از این فرودگاه به شهرهای دمشق، مدینه و بغداد میباشد.

زمینی: استان خراسان جنوبی شامل مسیر هایی است که باعث شده سفرها به این استان راحت باشد.

همچنین ترمینال های مسافربری این استان نیز از اهمیت بالایی در جا به جایی مسافر دارند.

از مهمترین ترمینال های استان خراسان جنوبی میتوان به ترمینال بیرجند، ترمینال فردوس، ترمینال طبس، ترمینال سرایان، ترمینال قائن و... اشاره کرد.

ترمینال بیرجند

حمل و نقل عمومی داخل استان به دو دسته تقسیم میشود:

• اتوبوسرانی
• تاکسیرانی

هتل های استان خراسان جنوبی

 پیدا کردن یک هتل خوب مهمترین کاری است که در برنامه ریزی سفر باید در نظر داشته باشید، از این رو با تعدادی از هتل های خراسان جنوبی آشنا میشویم.

از مهمترین هتل های این استان میتوان به هتل کوهستان بیرجند، هتل سنتی عماد نظام فردوس، هتل نارجستان طبس، هتل پردیسان بشرویه، هتل سپهر بیرجند و... اشاره کرد.

هتل کوهستان در بیرجند

علم و فناوری استان خراسان جنوبی

در استان خراسان جنوبی تعداد 22 مرکز علمی و دانشگاهی تعریف شده است.

استان خراسان جنوبی میزبان 41 همایش علمی تخصصی و 1 سخنرانی علمی بوده است و پژوهشگران دانشگاهها و مراکز علمی استان خراسان جنوبی, 19094 مقاله علمی شامل 2488 مقاله ژورنالی و 11302 مقاله در همایشهای علمی داخلی و 2488 مقاله بین المللی منتشر نموده اند.

از مهمترین مراکز دانشگاهی این استان میتوان به دانشگاه بیرجند، دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، دانشگاه بزرگمهر قائنات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فردوس و... اشاره کرد.

همچنین پارک های علم و فناوری به عنوان یکی از نهادهای اجتماعی و حلقه ای از زنجیره توسعه اقتصادی مبتنی برفناوری، امروزه مورد توجه بسیاری از کشورهای جهان واقع شده است.

پارک علم و فناوری خراسان جنوبی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هم در این راستا و با توجه به امکانات بالقوه استعداد مطلوبی که در زمینه های مختلف اقتصادی دارد در جهت تحقق آرمان توسعه علمی و بین المللی در سال 1390 راه اندازی و شروع به فعالیت نموده است. ایجاد چشمه های فناوری و تسهیل فرایند جذب، ارتقا، و انتشار آن برای تحقق محصولات در عرصه تولید صنعتی از جمله اهداف کلان پارک علم و فناوری خراسان جنوبی می باشد.