استان مرکزی را بهتر بشناسید

معرفی استان مرکزی

استان مرکزی از استان‌های ایران است و بزرگترین شهر و مرکز استان مرکزی شهر اراک است.

این استان به عنوان پایتخت صنعتی ایران شناخته می‌شود.

این استان با مساحتی معادل ۲۹٬۵۳۰ کیلومتر مربع حدود ۱٬۸۲ درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده‌است و جمعیتی در حدود 1500000 نقر را در خود جای داده است.

آب و هوای استان به علت وجود کوه‌های مرتفع، مجاورت با حاشیه مرکزی ایران، همجواری با بخشی از منطقه حوض سلطان، کویر میقان و حوزه آبریز دریاچه نمک و همچنین قرار گرفتن در محل تلاقی دو رشته کوه البرز و زاگرس، دارای آب و هوایی متنوع است.

 این استان از شمال به استان های تهران و قزوین، از غرب به استان همدان، از جنوب به استانهای لرستان و اصفهان واز شرق به استانهای تهران، قم و اصفهان محدود است.

همچنین باستناد منابع تاریخی، استان مرکزی در هزاره اول قبل ازمیلاد جزو ایالات ماد بزرگ بود که تمام قسمت مرکزی و غربی ایران را در بر می گرفت واز کانون های قدیم استقرار در فلات ایران به شمار می رفته است.

بیشتر بخوانید:

ایران را بهتر بشناسید 

در این قسمت به صورت کلی بخش های زیر را به مرور می کنیم:

اقتصاد استان مرکزی

صنایع و معادن استان مرکزی

کشاورزی و دامپروری استان مرکزی

گردشگری استان مرکزی

حمل و نقل استان مرکزی

هتل های استان مرکزی

انرژی استان مرکزی

علم و فناوری استان مرکزی

با کلیک بر روی هر کدام میتوانید درباره آن موضوع بیشتر بخوانید. (در حال بروز رسانی)

مشخصات کلی استان مرکزی

مساحت: ۲۹٬۵۳۰ کیلومتر مربع

جمعیت : حدود 1500هزار نفر

مرکز: شهر اراک

دین: اکثریت اسلام-شیعه

زبان: فارسی

موقعیت جغرافیایی: نیمه شمالی ایران

همسایگان استان مرکزی:

 شمال: استان البرز، استان قزوین

شمال شرقی: استان تهران

غرب: استان همدان

جنوب : استان لرستان

شرق: استان قم

جنوب شرقی: استان اصفهان

اراک، پایتخت مرکزی

اراک یکی از کلان‌شهرهای ایران و از بزرگترین شهرهای مرکز ایران و مرکز استان مرکزی و شهرستان اراک است.

این شهر با مساحت ۹۸ تا ۱۰۷ کیلومتر مربع، جمعیتی در حدود 600 هزار نفر را در خود جای داده است و از این نظر قطب جمعیتی استان مرکزی و هجدهمین شهر پرجمعیت ایران به‌حساب می‌آید.

شهر اراک دارای زمستان‌های سرد و مرطوب و تابستان‌های گرم و خشک است و کوه‌های اطراف شهر، تالاب میقان و دشت فراهان، بر آب و هوای آن تأثیر می‌گذارند.

اراک از جمله شهر های امن از نظر لرزه‌خیزی است که احتمال وقوع زلزله بالای ۵ ریشتر در آن بسیار ضعیف است.

اراک از شهرهای صنعتی ایران است که از لحاظ گوناگونی محصولات صنعتی، نخستین، از لحاظ وجود صنایع مادر، دومین و به‌طور کلی یکی از چهار قطب صنعتی کشور محسوب می‌شود. 

شهر های استان مرکزی

مناطق حفاظت شده استان مرکزی

استان مرکزی دارای دو منطقه حفاظت شده به نام های هفتاد قله و الوند میباشد.

منطقه حفاظت شده هفتاد قله: منطقه حفاظت شده هفتادقله در ۲۵ کیلومتری شمال شرقی اراک و بین شهرستان‌های اراک، محلات و خمین واقع شده‌است و مساحت آن ۹۷۴۰۷ هکتار می‌باشد.

دلیل نامگذاری این منطقه به هفتاد قله، داشتن کوه های فراوان است.

از پوشش گیاهی این منطقه میتوان از کاسنی، نعناع، شب بو، تنگرس، نسترن، لرک، فرفیون ،اسپند، آویشن و... نام برد.

همچنین پوشش جانوری این منطقه شامل کل و بز، قوچ و میش، پلنگ، کفتار، شغال، گرگ، گورکن، خرگوش, تشی، روباه، کبک، تیهو، بلدرچین، باقرقره, کبوتر چاهی، کبوتر کوهی، عقاب طلایی، سارگپه، هما، کرکس، دال، شاهین، بحری، لیل، بوتیمار، حواصیل. انواع افعی، مارآبی، لاک‌پشت و... میباشد.

منطقه حفاظت شده هفتاد قله

منطقه حفاظت شده الوند: منطقه حفاظت شده الوند استان مرکزی به وسعت ۸۶۱۸ هکتار در ۲۰ کیلومتری غرب شهرستان خمین و ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان شازند واقع شده است.

این منطقه دارای اقلیمی کوهستانی با کمربندهای ارتفاعی متفاوت، کوه ها و تپه ماهورهای بلند و دره های متعدد است که به لحاظ تنوع زیستی جایگاه ویژه ای دارد.

تاکنون ۹ تیپ گیاهی با ۱۱۵ گونه که ۲۰ درصد آن ها اندمیک است در منطقه الوند شناسایی شده است و شکل رویشی گیاهان منطقه الوند خمین شامل علفی، بوته ای، درختچه ای و درختی است که در انوع رویشگاه های کهستانی، دشت ها و مراتع آن پراکنش دارند.

همچنین این منطقه از نظر پوشش جانوری به خصوص پرندگان و پستانداران غنی است و وجود پستانداران عمده نظیر کل و بز، قوچ و میش و گرگ، بیانگر اهمیت این منطقه است.

منطقه حفاظت شده الوند

فرهنگ استان مرکزی

استان مرکزی با توجه به گستردگی و همچنین تاریخ کهن, از ویژگی‌های فرهنگی متنوع و حتی منحصر به فردی برخوردار است.

از مراسمات این استان میتوان به مراسم کوسه ناقالی، مراسم بیل گردانی، جشن سده، كلوخ اندازان و... اشاره کرد. 

لباس محلی مردان استان مرکزی شامل کلاه نمدی، کلاه شاپو، قبا، پیراهن، جلیقه، پوستین و... است و لباس زنان استان مرکزی نیز شامل کلاه، چاقچو، چرقد، چادر، دستمال، کلفقی، پاپپوش و... است.

از غذاهای محلی این استان میتوان از آبگوشت دودار، آش ترخینه، کباب ته تالی، شفته اراکی، آش اشکنه، کله جوش، پتله پلو، گوشتابه، آش خیار، آش شیر و.... نام برد.

بازار اراک

اقتصاد استان مرکزی

استان مرکزی از جمله استان‌های صنعتی کشور است و بخش‌های خدمات، صنعت و کشاورزی به ترتیب اهمیت اساس اقتصاد استان را تشکیل می‌دهند.

در این استان با توجه به وجود بیش از ۳۰۰۰ واحد تولیدی و صنعتی در استان مرکزی، بهره‌مندی از صنایع مادر و حلقه‌های واسط کلیدی در تولید کشور، سرمایه‌گذاری در طرح‌های صنعتی استان بالا بوده است، به‌طوری‌که این استان همراه در رتبه ممتازترین استان‌ها در جذب سرمایه‌گذاری صنعتی را دارا است.

همچنین نخستین منطقه ویژه اقتصادی استان با ارتقاء شهرک صنعتی کاوه به منطقه ویژه اقتصادی کاوه ایجاد گردید.

صنایع و معادن استان مرکزی

صنایع: تعداد شهرک‌های صنعتی در استان مرکزی به ۳۵ شهرک و ناحیه صنعتی می‌رسد که از نظر میزان زمین واگذاری شده در کشور رتبه اول را دارد.

از جمله شهرک های صنعتی این استان میتوان به شهرک صنعتی اراک، شهرک صنعتی نراق، شهرک صنعتی تفرش، شهرک صنعتی کاوه، شهرک صنعتی زاویه و... نام برد.

از تولیدات صنعتی عمده استان می‌توان به آلومینیوم، محصولات آلومینیومی، ریخته‌گری فلزات سنگین، تجهیزات صنایع نفت و گاز، تجهیزات نیروگاهی و صنعتی، ماشین‌آلات کشاورزی و عمرانی، خودروهای ریلی، محصولات پتروشیمی و پالایشگاهی، رنگ‌های صنعتی، منسوجات، شیشه و جام، بلور، انواع لاستیک خودرو، سیم و کابل، شوینده‌ها، دوده صنعتی، الیاف مصنوعی، انواع سنگ ساختمانی، لوازم خانگی و کاشی، لوله و پروفیل فولادی و پی وی سی و … اشاره کرد.

شهرک صنعتی کاوه

همچنین از صنایع دستی استان مرکزی میتوان به فرش بافی، قالی بافی، کتابت و نگارگری، گیوه دوزی، معرق کاری، کنده کاری روی چوب، گلیم بافی و... اشاره کزد.

هنر نگارگری

معادن: در استان مرکزی بالغ بر 100 معدن فعال مختلف وجود دارد که بیشترین آن مربوط به مصالح ساختمانی است.

مواد معدنی موجود شامل سنگ آهن، طلا، سنگ ساختمانی، سنگ لاشه، سنگ گچ، سنگ آهک، خاک سرخ، خاک صنعتی، باریت، پلی متال، تاک، تراورتن، تنگستن، سرب، روی، کریستالین، سولفات سدیم، سیلیس، فلورین، کائولن، فلدسپات، گرانیت، مرمریت، مس، لیمونیت هستند.

سنگ سیلیس از معادن استان مرکزی

نفت، گاز و انرژی استان مرکزی

ذخایر آبی استان مرکزی: استان مرکزی دارای سه سد به نام های سد الغدیر (سد ساوه)، سد پانزده خرداد و سد کمال صالح است.

سد الغدیر قدیمی سد استان است و از نوع بتونی دو قوسی است که بر روی  بند شاه عباسی سابق احداث شده است.

همچنین نیروگاه وفرقان و نیروگاه آسیابک در مجموعه سد ساوه قرار دارد.

سد الغدیر (سد ساوه)

برق استان مرکزی: در حال حاضر برق مصرفی استان مرکزی از نیروگاه سوخت فسیلی شازند تامین میشود.

این نیروگاه در کیلومتر ۲۵ جاده اراک - همدان و در شرق پالایشگاه امام‌خمینی تأسیس شده است و بسیاری از تجهیزات و تأسیسات این نیروگاه توسط گروه مپنا و صنایع آذرآب ساخته و نصب شده‌است.

همچنین استان مركزی به دلیل شرایط ویژه جغرافیایی و اقلیمی ظرفیت مناسبی برای بهره گیری از انواع انرژی های تجدید پذیر را داراست و باید گفت كه این استان در آینده ای نزدیك می تواند به قطب تولید انرژی های پاك كشور تبدیل شود.

شهرستان های ساوه و كمیجان در انرژی بادی، منطقه میقان در انرژی خورشیدی و شازند در انرژی آبی ظرفیت مناسبی برای بهره گیری از مزیت های انرژی تجدید پذیر دارند.

نیروگاه شازند

نفت و گاز استان مرکزی: استان مرکزی استان نفت خیزی نیست اما در این استان پالایشگاه مهمی به نام پالایشگاه نفت امام خمینی وجود دارد.

شرکت پالایش نفت امام‌خمینی شازند اراک، شرکت دولتی پالایش نفت و صنایع پتروشیمی ایرانی است، که تأسیسات آن، در استان مرکزی و در فاصله ۳۰ کیلومتری از اراک مستقر می‌باشد.

ظرفیت تولید پالایشگاه شازند اراک ۲۵۰ هزار بشکه در روز است، که نفت خام مورد نیاز آن، به‌طور روزانه توسط شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب و از میدان نفتی اهواز تأمین می‌شود.

مهمترین انبار های نفتی استان مرکزی در شهرهای ساوه، خمین و دلیجان میباشد.

همچنین شرکت گاز استان مرکزی در  سال 1377 بصورت شرکت سهامی خاص تأسیس شده و در سال 1383 در اداره ثبت شرکتها و مالکیت صنعتی اراک به ثبت رسیده است.  

پالایشگاه نفت امام خمینی

کشاورزی و دامپروری استان مرکزی

کشاورزی: به‌طور کلی ۱۹ درصد از مساحت استان مرکزی به اراضی کشاورزی اختصاص داده شده است.

از مهم‌ترین قابلیت‌های کشاورزی در استان مرکزی می‌توان به تولید گل و گیاه اشاره کرد و شهرستان محلات در این استان که به عنوان قطب تولید گل و گیاهان زینتی کشور مطرح است، بیشترین سطح زیر کشت گل و گیاه را به خود اختصاص داده‌است.

محصولات کشاورزی این استان شامل گندم، جو، آفتابگردان، حبوبات، پنبه، چغندرقند، گوجه فرنگی، پیاز، انگور، لوبیا، سبزیجات، انار، طالبی، هلو، پسته، بادام و گردو است.

باغ انار در ساوه

دامپروری: دامپروری در استان مرکزی به دو صورت صنعتی و سنتی انجام میشود و درصدی از محصولات این استان، به دست عشایران عمل می آید.

این استان در شرایط عادی ظرفیت صادرات بیش از ۱۰ هزار تن محصولات دامی در سال را دارد.

از محصولات مهم دامی این استان میتوان به تخم مرغ خوراکی، تخم مرغ نطفه دار، ماهی، مرغ، گوشت قرمز، ماهی های زینتی و.... اشاره کرد.

همچنین این استان در پرورش ماهی های خوراکی و زینتی فعالیت دارد و از مهم ترین ماهی های پرورشی در این استان، خاویار است که میتواند به دیگر کشورها نیز صادر کند.

گردشگری استان مرکزی

استان مرکزی، استانی با بناهای تاریخی و قدمتی دیرینه است که هرساله گردشگران زیادی برای بازدید به این استان سفر میکنند و همچنین در این استان، طبیعت های بکر و متنوعی به چشم میخورد.

تعدادی از مکان های دیدنی استان مرکزی

• قنات ابراهیم آباد
• غار چال نخجیر
• موزه مفاخر اراک
• بازار اراک
• قلعه دختر ساوه
• شهر زیرزمینی تهیق
• معبد خورهه
• مسجد جامع ساوه
• قلعه توس
• آتشکده آتشکوه محلات
• موزه سالار محتشم خمین
• پل سرخده
• موزه مردم شناسی تفرش
• کاروانسرای عبدالغفارخان
• تکیه زاغرم
• یخچال نیم ور
• امامزاده مهدی ابوالعلی
• مسجد سرخ
• موزه مردم شناسی آشتیان
• روستای هزاوه
• آبشار قطره باران
• دریاچه سد الغدیر
• دهکده گل و گیاهان زینتی محلات
• آبشار هندس
• رودخانه آب کمر
• چشمه بالقلو
• و....

موزه سالار محتشم خمین

غار چال نخجیر

آبشار هندس

قلعه دختر

روستای هزاوه

یخچال نیم ور

دهکده گل و گیاهان زینتی محلات

چشمه بالقلو

آبشار قطره باران

شهر زیرزمینی تهیق

حمل و نقل استان مرکزی

سفر به استان کرمان از طریق حمل و نقل عمومی، به سه دسته تقسیم میشود: ریلی، هوایی، زمینی

هوایی: استان مرکزی تنها یکم فرودگاه به نام فرودگاه بین المللی اراک را داراست و فرودگاه اراک یکی از نخستین فرودگاه‌هایی است که در ایران تأسیس شده‌است.

تاریخ رسمی گشایش این فرودگاه به سال 1317 باز میگردد اما گزارش‌هایی مبنی بر حضور هواپیما بسیار پیش‌تر از این تاریخ در اراک گزارش شده‌است.

ریلی: ایستگاه راه آهن اراک در سال 1317 احداث شده است و میتوان آن را یکی از قدیمی ترین ایستگاه های ایران دانست.

این خط آهن در مسیر خطوط راه آهن شمال به جنوب قرار گرفته است و دو خط آهن دارد.

سفرهایی که از این خط آهن انجام میشود به شهرهای تهران، مشهد، قم، اهواز، ملایر، سمنان و شاهرود است.

زمینی: حمل و نقل زمینی از حمل و نقل های مهم جهت مسافری و باری به حساب می آید و استان مرکزی دارای جاده های بسیار و مهم است.

حمل و نقل عمومی نیز در هر استانی از اهمیت بالایی برخوردارند و ترمینال ها، این اهمیت را دو چندان میکنند.

از مهمترین ترمینال های این استان میتوان به ترمینال مرکزی اراک، ترمینال فراهان اراک، ترمینال غدیر اراک، ترمینال خمین، ترمینال محلات و... اشاره کرد.

ترمینال مرکزی اراک 

همچنین استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی داخل استان مرکزی، به چند دسته تقسیم میشوند:

• اتوبوسرانی
• تاکسیرانی

هتل های استان مرکزی

هرساله مسافران زیادی به این استان سفر میکنند و از مهمترین دغدغه مسافران، پیدا کردن یک اقامتگاه مناسب در شهر مورد نظر است.

از مهمترین هتل های استان مرکزی میتوان به هتل امیرکبیر اراک، هتل پیام اراک، هتل الماس دلیجان، هتل پردیسان تفرش، هتل کاوه ساوه، هتل اقصی محلات و... اشاره کرد.

هتل امیرکبیر، هتلی 5 ستاره در اراک

علم و فناوری استان مرکزی

در استان مرکزی تعداد 38 مرکز علمی و دانشگاهی تعریف شده است.

استان مرکزی میزبان 41 همایش علمی تخصصی بوده است و پژوهشگران دانشگاهها و مراکز علمی استان مرکزی, 32964 مقاله علمی شامل 3354 مقاله ژورنالی و 19732 مقاله در همایشهای علمی داخلی و 3354 مقاله بین المللی منتشر نموده اند.

از مهمترین مراکز آموزشی این استان میتوان به دانشگاه اراک، مرکز آموزش عالی محلات، داتنشگاه آزاد اسلامی واحد آشتیان، دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک و.... اشاره کرد.

دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک

همچنین پارک علم و فناوری استان مرکزی از شهریور ماه سال 1381 و بر اساس مصوبه شورای گسترش آموزش عالی، فعالیت اجرایی خود را در این استان آغاز نموده است.

استان مرکزی به دلیل صنعتی بودن، وجود متخصصان با تجربه و نیز جمعیت جوان تحصیل کرده، یکی از انتخاب­های مناسب جهت ایجاد پارک فناوری در ایران بوده که با برنامه­ ریزی و راهبری مناسب، به یکی از پارک­های موفق و سطح يک در کشور تبدیل گردیده است.

حوزه ها و اولويت های مورد توجه پارک علم و فناوری استان مرکزی شامل توسعه تکنولوژی در زمينه ­های صنایع شیمیایی، ساخت و توليد ماشین آلات و تجهیزات صنعتی، فناوری اطلاعات و ارتباطات و اتوماسیون، فناوری­های مرتبط با صنعت آلومینیوم، کشاورزی و محیط زیست و همچنین سایر زمینه ­های فنی و مهندسی، علوم پايه و علوم پزشکی شامل نانوتکنولوژی، بيوتکنولوژی، ساخت تجهيزات پزشکی، تولید داروها و ... می­ باشد.

پارک علم و فناوری استان مرکزی