پایگاه خبری بازار مشترک: مناسب های خاص در تقویم جهانی همیشه حال و هوای ویژه ای دارد، آنچه که گویای تب و تابی در مقوله ای خاص بوده است. روزهای مختلف در عرصه های گردشگری، صنعت، اقتصاد و .... همه و همه نامگذاری هایی بوده که به گوش بیشتر ما آشنا هستند، اما شاید بسیاری از افراد باشند که نام روز جهانی زبان مادری چندان به گوششان آشنا نباشد.
اگر شما هم از این دسته از افراد هستید، بد نیست بدانید که 21 فوریه؛ دوم اسفندماه روز جهانی زبان مادری نامیده شده است. ایده ای که در سال 1999 میلادی یونسکو و با هدف کمک به حفظ تنوع زبانی و فرهنگی جهان مطرح کرد و به ثبت رسید.
البته در این مقوله اشاره به یک موضوع دیگری نیز ضرورت دارد، اینکه زبان بخشی مهم از هویت افراد در هر منطقه از جهان بوده و البته تنوع زبان و فرهنگ نیز خود معرفی برای ارزش‌های جهانی به شمار می رود که جدا از این مباحث اتحاد و انسجام جوامع را نیز تقویت می کند.
تلاش برای حفظ تنوع فرهنگی و زبانی در جهان
اما پیشینه نامگذاری چنین روزی آن هم در مقیاس جهانی چه بوده است؟ برای دانستن این موضوع باید به سال 1952 میلادی بازگردیم که دانشجویان شهر داکا پایتخت بنگلادش که در آن زمان پاکستان شرقی نام داشت، تلاش کردند تا ممنوعیت تحصیل به زبان مادری شان به عبارتی زبان بنگلا برداشته و این زبان در کنار اردو به عنوان دومین زبان رسمی در کشور مذکور به رسمیت شناخته شود، آنچه که تظاهرات همراه و موجب درگیری پلیس با تظاهر کنندگان و کشته شدن برخی از افراد شد هرچند که پافشاری دانشجویان، اساتید دانشگاه‌ها و فعالان فرهنگی در این کشور سرانجام باعث شد تا چند بعد مجدداً زبان بنگالی در پاکستان به رسمیت شناخته شود.
به این ترتیب هرساله مراسم روز ملی زبان مادری در بنگلادش همه ساله در ۲۱ فوریه در قالبی با شکوه برگزار می شود. روندی که ادامه داشت تا در ۲۱ فوریه سال دوهزار میلادی این نامگذاری توسط یونسکو با هدف حفظ تنوع فرهنگی و زبانی در جهان صورت گرفت.
البته این نامگذاری دلیل دیگری نیز داشته است، اینکه حدود 6 هزار زبان در سراسر جهان وجود دارد که حدود نیمی از آنها در معرض فراموشی قرار دارند. به عبارتی آنگونه که یونسکو گفته است هر دو هفته یک زبان در حال نابودی بوده که تبعاتی آن شامل به خطر افتادن میراث فرهنگی و فکری فراوانی صاحبان زبان مذکور نیز می شود.
مهمترین ابزار برای حفظ میراث ملموس و ناملموس
زیرا که زبان مهمترین و قوی ترین ابزار برای حفظ و توسعه میراث ملموس و ناملموس در هر جامعه ای به شمار می رود. براین اساس شاهد هستیم در برخی کشورها سعی می شود زبا‌ن‌های مادری به میزان بیشتری به کار برده شود تا هم تنوع زبانی را گسترش داده و هم از میراث همچنین سنت های زبانی و فرهنگی حفاظت کند.
عجم زنده كـردم بديــن پــــارسي
البته این را هم باید گفت که در کشورمان نیز ما شاهد تلاش ها و اقدامات زیادی در این زمینه بودیم، مواردی که به سال ها قبل از نامگذاری روز جهانی زبان مادری باز می گردد.
به طور نمونه باید به تلاش حکیم ابوالقاسم فردوسی اشاره داشت که تمام عمرش سعی کرد زبان فارسی را زنده نگه دارد، آنچه که موجب شد حتی به رغم هجوم فرهنگ های بیگانه، زبان شیرین فارسی دستخوش تغییرات نشود.
وی در اثر ماندگار خود شاهنامه نیز به طور مستقیم به این موضوع پرداخته و در قابل بیت« بسي رنج بردم در اين سال سي/ عجم زنده كردم بدين پارسي » از آن سخن گفته است.
آفت کاربرد لغات بیگانه در قاب روشنفکری
در این مقوله ولی به موضوع دیگری نیز باید اشاره کرد، اینکه هرچند که مواردی بوده که ورود فرهنگ های بیگانه و زبان های خارجی به فرهنگ و ادب فارسی باعث شده تا بسیاری از افراد، در گفت و گوهای روزمره از لغات خارجی استفاده کند.
البته برخی از این افراد اطلاع درستی از این بحث ندارند که این لغات ریشه بیگانه دارد و در عوض نیز هستند اشخاصی که کاربرد کلمات خارج از زبان مادری را نشانه ای از روشنفکری می دانند، آنچه که خود جای تاسف فراوان دارد. آنچه که می تواند زنگ خطری برای دوام و بقای زبان مادری در میان اقوام مختلف باشد.
دور ماندن نسل جدید از زبان مادری
به هر حال باید به خاطر داشت که زبان مادری تنها به زبان رسمی یک کشور محدود نمی شود، بلکه به طور مثال شاهد هستیم در کشور ما نیز هر یک از اقوام زبان مادری خود را دارند که البته در روند آموزش رسمی چندان مورد نظر نیست.
دلیل آن هم مهیا نبودن امکانات در بعضی از مناطق کشور برای تدریس به زبان مادری است. هرچند که در برخی از نقاط کشور همچنان تدریس به زبان مادری صورت می‌پذیرد و متولیان امر تلاش دارند تا از تمامی امکانات خود برای زنده نگه داشتن زبان مادری افراد مختلف در جای جای این دیار کهن استفاده کند.
با این وجود اما جدا از نقش امکانات آموزشی که می تواند در مقوله آموزش زبان مادری در روند آموزش رسمی نقش آفرین باشد اما متاسفانه شاهد هستیم، گاها برخی از خانواده های ایرانی خواسته و ناخواسته سعی می کنند تا کودکان شان از صحبت با زبان قومی و لهجه مربوط به آن دور نگه دارند، آنچه که تبعاتی مانند فراموشی زبان ها و گویش های اصیل دارد.
حتی در مواردی شاهد هستیم مهاجرت خانواده به سایر شهرها یا کشورهای جهان، ازدواج با فردی از اقوام دیگر و مواردی از این قبیل موجب می شود تا زبان مادری به تدریج در برخی از خانواده ها به فراموشی سپرده شود.
به هر حال همانطور که پیش تر اشاره شد باید به یاد داشت که زبان اصلی ترین ابزار جهت حفاظت و توسعه میراث و فرهنگ هر قوم و جامعه ای بوده و از این رو باید برای محافظت از آن و تداومش برنامه ریزی شود، آنچه که هم مسئولان ذی ربط و هم مردم باید برای آن تلاش کنند.
دیدگاهتان را بنویسید
دیدگاه ها