تولید خودروهای تجاری به ریل سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ باز می‎گردد؟

بازار مشترک- الهام صادقی: حدود دوسال و نیم قبل بود که آرش محبی نژاد، دبیر انجمن صنایع همگن نیرو محرکه و قطعه ‌سازان خودروی کشور از انحراف بزرگی سخن گفت که در زمینه حرکت در حوزه خودروهای تجاری در کشور رخ داده و موجب شده تا روند دستیابی با اهداف سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ در این خصوص به کندی در جریان باشد، آنچه که به اعتقاد وی دلیلش البته تولید کم و گران بودن قطعات چنین خودروهایی بوده است.

معیاری برای توسعه ‌یافتگی

آن زمان این اظهار نظر را در حالی شاهد بوده ایم که صنعت خودروسازی از جمله خودروهای تجاری ارزش و جایگاه ویژه ای در اقتصادی کشورهای جهان دارد و البته بخشی از آن به جایگاهی باز می گردد که در شبکه تولید صنعتی و خدمات پس از فروش دارد، شاید به همین دلیل است که این امر در زیر مجموعه شاخص هایی قرار می گیرد که از آن در قالب معیاری برای توسعه ‌یافتگی یاد می شود.
بحثی که با توجه به ارتباط گسترده آن با زنجیرهای پایین‌ دستی همچنین بالا دستی تولید، صنعتی کلیدی بوده و بنابراین به وضوح جایگاه اش در روند رونق تولید و توسعه صنعتی را به نمایش می گذارد.
این در حالی بوده که گاها دلایلی از جمله بی ثباتی نرخ ارز و موارد دیگری مانند کاهش درآمدهای نفتی، همچنین ارزش پول ملی موجب می شود تا به دلیل افزایش هزینه های تولید خودرو به ویژه خودروهای باری و تجاری در این زمینه همچنان شاهد وابستگی به واردات باشیم.

نباید همه توپ ها را به زمین دلایل خارجی انداخت

به این موارد البته دغدغه های مربوط به نظام تامین مالی، تحریم ها و ... را نیز باید اضافه کرد، آنچه که باعث شده تا همچنان شاهد روند کندی در زمینه دستیابی به اهداف مودر نظر در سال های اخیر باشیم، به طور نمونه از نظر کارشناسان تحریم‌ های بین‌المللی را شاید بتوان سدی بزرگ در این خصوص در نظر گرفت.

با این وجود واقعیت این بوده که نباید همه توپ ها را به زمین دلایل خارجی انداخت چرا که دلایل داخلی از جمله چالش های مربوط به فعالیت شرکت های بزرگ فعال در این حوزه مانند ایران‌خودرو دیزل نیز موجب شده تا نتوانیم براساس اهداف تعیین شده در این خصوص پیش برویم، شرکتی که ضرر و زیان زیادی را متحمل شده هرچند که سرانجام موفق شده تا میزان تولیداتش را افزایش دهد و با بانک‌ ها در این خصوص توافق‌نامه امضا کند تا سرمایه در گردش ایجاد شده و در کنار آن نیز بتواند در راستای فروش محصولاتی مانند آموبولانس و اتوبوس به ارگان‌های مختلف اقداماتی را انجام دهد.

داخلی سازی قطعات تا ضرورت توجیه اقتصادی

در این میان البته عبدالله توکلی لاهیجانی مدیرکل دفتر صنایع خودرویی وزارت صمت معتقد است؛ دلیل اینکه خودروهای تجاری قدیمی هنوز هم در کشور تولید می‌شوند، مقوله داخلی سازی قطعات مهم این خودروها در سال های گذشته بوده است، براین اساس که در زمینه داخلی سازی برای محصولات باید اقداماتی صورت گیرد، برنامه ها و تدابیری که نیاز به تولید در مقیاس بالا داشته، زیرا که این تدابیر باید توجیه اقتصادی هم داشته باشد.

در این میان اشاره به این موضوع ضرورت دارد که در زمینه تولید خودروهای تجاری و باری، مقیاس اقتصادی تولید، عامل توجیه سرمایه گذاری برای محصولات جدید بوده بنابراین ضرورت ایجاب می کند تا تولیدکنندگان با مشارکت همچنین هم افزایی به سمت تولید محصولات جدید حرکت کنند.

بن سازه‌ های جدید جایگزین قدیمی‌ ها می‌شوند

اکنون اما در راستای اقدامات صورت رفته برای تحول در صنعت خورد، مدیرکل دفتر صنایع خودرویی وزارت صمت هم از این موضوع خبر می دهد که بنابر طرح تحول در صنعت خودرو تا بازه زمانی دو سال آینده بن سازه‌های جدید جایگزین خودروها و بن سازه ‌های قدیمی تجاری و باری می‌شوند.

در این راستا علی رضا شاهمیرزایی، معاون تجارت و خدمات وزارت صمت نیز معتقد است که این صنعت در حال نوآوری بوده و مصداق آن هم چنین بوده که هرساله شاهد هستیم از تکنولوژی‌ ها در حوزه فناوری اطلاعات، ساخت وسیله نقلیه، تغییر کاربری وسیله نقلیه، تنوع خدمات و به موضوعات جدید ورود می ‌شود.
البته وی براین باور است که خودروهای تجاری بخش عمده وسیله اصلی است که در تولید آن کمبود داریم اما خوشبختانه توانستیم تولید آن را چند برابر کنیم.

این در حالی بوده که حدود دوسال قبل نیز عادل پیرمحمدی، مدیرعامل شرکت ساپکو گفته بود که در سال‌های اخیر و به ویژه پس از تحریم‌ های دور اول، تولید خودروهای تجاری به دلیل این‌که قطعات و مجموعه ها از خارج از کشور تامین می شد، دچار آسیب شد، اما با تلاش‌های صورت گرفته در در سال های 1398 و 1399 با راهبری مدیرعامل گروه صنعتی ایران خودرو، خودکفایی‌ها به بار نشسته و عمده قطعات ساخت داخل است. 

آمارنامه تجمعی چه می گوید؟

اکنون نیز آمارنامه تجمعی شهریورماه امسال که از سوی وزارت صمت منتشر شده است، بیانگر این امر بوده که خودروسازان در در نیمه ابتدایی سال 19هزار و 763 دستگاه مینی‌بوس و میدل‌باس، اتوبوس، کامیون، کامیونت و کشنده تولید کرده اند. عدد و رقمی در مدت زمانه مشابه در سال قبل 14 هزار و 167 دستگاه بوده و براین اساس می توان عنوان کرد؛ تولیدکنندگان خودروهای تجاری در این مدت پنج‌هزار و 596 دستگاه معادل 39درصد بیشتری تولیدات داشته اند.

با این وجود باید گفت در ماه پایانی تابستان خودروسازان دوهزار و 356 دستگاه خودروی تجاری تولید کرده ‌اند در شرایطی که در شهریور سال 1401 یک هزار و 166 دستگاه بیشتر، به سه‌هزار و 522 دستگاه، تولید تجاری را به ثبت رسانده بودند. 

سیاست که تاثیرگذار بود

در این زمینه البته گفته می شود سیاست جایگزینی خودروهای تجاری فرسوده از جمله عواملی بوده که توانسته در این زمینه تاثیرگذار باشد. با همین به هر حال مقرر شده تا در بازه زمانی چهار ساله 85هزار خودروی فرسوده سنگین با خودروهای داخلی جایگزین شوند. این در حالی بوده تنها در 6ماهه امسال خودروسازان 19هزار و 763 دستگاه خودروی تجاری تولید کرده‌ اند و بنابراین می توان بیان کرد دستیابی به این هدف چندان هم دور از انتظار نیست.

هرچند که شرط هم در این زمینه حفظ آمارها و تداون روند رو به رشد در این خصوص خواهد بود. اشاره به این موضوع نیز ضرورت دارد که 24 مهرماه نمایندگان خانه ملت در قالب بررسی برنامه هفتم توسعه، ‌به دولت اجازه دادند به ازای اسقاط هر دستگاه اتوبوس و کشنده جاده ‌ای با عمر بالای 25 سال، نسبت به اعطای مجوز واردات اتوبوس و کشنده جاده‌ ای با سن کمتر از 10 سال به مالک کشنده اقدام کند. آنچه که موجب شده است تا بسیاری از کارشناسان تاکید داشته باشند بهترین راه جایگزینی خودروهای فرسوده تجاری مصوبه واردات در این حوزه خواهد بود.

هم افزایی میان شرکت‌ ها و تشویق بن سازه مشترک

در این باره البته از نظر همانطور که اشاره شد، توکلی نیز بر عامل توجیه سرمایه گذاری در کنار مشارکت و هم افزایی به سمت محصولات جدید تاکید دارد. این که باید در حوزه‌های مرتبط با پیشرانه و اجزای کلیدی به سمت و سوی هم افزایی میان شرکت‌ ها فعال در این شاخه از صنعت رفت، آنچه که البته برای تحقق آن آئین نامه‌ هایی هم تدوین شده است تا خودروسازان برای رسیدن به یک بن سازه مشترک تشویق شوند. آنچه اگر به درستی اجرایی شود، می تواند وعده توقف تولید خودروهای باری قدیمی تا دو سال آینده را اجرایی کند.