آیا طرح مسکن ملی شکست می خورد؟

بازار مشترک- فرزاد درگاهی: این در حالی است که به نظر می‌رسد اجرای طرح نهضت ملی مسکن خیلی زود و در نخستین سال اجرای آن با مشکل روبه رو شده و بسیاری از کارشناسان معتقدند این طرح در ادامه نیز با شکست مواجه خواهد شد.

یکی از اصلی‌ترین علل عقب ماندن نهضت ملی مسکن از برنامه ساخت سالانه یک میلیون واحد مسکونی، بدقولی بانک‌ها در اجرای آن است. علی رغم اینکه آغاز اجرای طرح نهضت ملی مسکن (ساخت ۴ میلیون واحد مسکونی در ۴ سال دولت سیزدهم) با تصویب قانون جهش تولید مسکن در مجلس (شهریور ۱۴۰۰) همزمان شد، اما این پشتوانه قانونی نتوانست نظام بانکی را مجاب به پرداخت تسهیلات کند.

حکم وزیر اقتصاد برای بانک مسکن

اینکه وزیر اقتصاد در حکم صادر شده برای سرپرست جدید بانک مسکن از او خواسته تا عملکرد بانک یادشده در طرح نهضت ملی و اهداف دولت مردمی را بهبود ببخشد، نشان می‌دهد کارنامه این بانک در حوزه یادشده مطلوب نبوده و نتوانسته در تامین منابع مالی طرح نهضت ملی مسکن با هدف ساخت سالانه یک میلیون مسکن موفق عمل کند این در حالیست که محمود شایان مدیرعامل سابق بانک مسکن در یک سخنرانی با اشاره به داشتن ضمانت قانونی اجرای قانون جهش تولید مسکن و تنبیه بانک‌ها در صورت عدم اعطای تسهیلات مربوطه، اعلام کرد: برخی بانک‌ها می‌گویند حاضرند جرایم مالیاتی عدم اعطای تسهیلات نهضت ملی مسکن را پرداخت کنند، ولی تسهیلات بلند مدت و ۲۰ ساله به بخش مسکن ندهند.

با گذشت یک سال از عمر دولت سیزدهم و اجرای قانون جهش تولید و تامین مسکن مصوب مجلس و الزام بانک‌ها به اختصاص 360هزار میلیارد تومان تسهیلات به این طرح، اکنون آشکار شده که بانک‌ها توان تامین این میزان تسهیلات و اختصاص آن را ندارند.

زیرا اگر قرار باشد سالانه 20درصد از تسهیلات بانکی به بخش مسکن اختصاص داده شود، شرط آن این است که از بقیه بخش‌های اقتصادی ازجمله کشاورزی، صنعت و معدن و خدمات و بازرگانی کاسته شود.

انتظار می‌رود تیم مدیریتی جدیدی که سکان هدایت بانک مسکن را برعهده می‌گیرد، ابتدا یک گزارش جامع و کامل از وضع تامین مالی طرح نهضت ملی مسکن آماده و برای بانک مرکزی ارسال کند تا بانک مرکزی هم با ارزیابی خود، برایند نظرات کارشناسی درباره چالش‌های پیش روی بانک‌ها را با دولت در میان بگذارد. در غیر این صورت بعید است که حتی تغییر مدیرعامل بانک مسکن بتواند راهگشا باشد.

دلیل عدم توفیق در طرح ملی مسکن

در این مبان باید یادآور شد یکی دیگر از علل عدم توفیق این طرح در اجرا، ندادن اراضی دولتی به وزارت راه و شهرسازی برای ساخت مسکن است؛ این در حالی است که آیت الله رئیسی رئیس جمهور بار‌ها در جلسات شورای عالی مسکن بر لزوم اجرای ماده ۱۰ قانون جهش تولید مسکن از سوی دستگاه‌های اجرایی برای واگذاری اراضی مازاد به وزارت راه و شهرسازی در راستای اجرای طرح نهضت ملی مسکن تأکید کرده است.
همچنین در بخشی از این مسیر، معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی که از دولت قبل باقی مانده و به زعم بسیاری از کارشناسان، عامل عدم پیشرفت محسوس در اجرای نهضت ملی مسکن شمرده می‌شد، برکنار و محمود محمودزاده صندلی خود را به هادی عباسی اصل داد که تا کنون مشخص نیست تغییر معاونت مسکن وزارت راه و شهرسازی به عنوان راهبر نهضت ملی مسکن، تأثیری در پیشبرد این طرح خواهد داشت یا نه. هر چند که معاون جدید مسکن و ساختمان، عنوان قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در طرح نهضت ملی مسکن را هم یدک می‌کشد.
از دیگر علل عدم پیشرفت نهضت ملی مسکن، عدم استقبال متقاضیان از واریز آورده‌های خود است؛ اگرچه گفته می‌شود با محموع متقاضیان طرح اقدام ملی مسکن که از دولت دوازدهم به دولت سیزدهم منتقل شد، تعداد متغاضیان نهضت ملی مسکن به ۵ میلیون نفر می‌رسد که در سامانه طرح‌های حمایتی وزارت راه و شهرسازی ثبت نام کرده اند،، اما بر اساس آخرین آمار اعلامی بانک مرکزی، تعداد متقاضیانی که آورده ۴۰ میلیون تومانی اول را واریز کرده اند، ۳۳۳ هزار نفر معادل بیش از ۲۱ هزار میلیارد تومان است.
چه کسانی حذف می شوند؟
حال به‌دلیل توان نه‌چندان زیاد متقاضیان مسکن ملی برای آورده در گام اول ساخت نهضت ملی مسکن تولید با مشکل رو‌به‌رو شد، بنابراین برای ساخت طرح‌های مکمل درنظر گرفته شده است.
مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید اظهار کرد: هنوز وارد این مرحله نشده‌ایم که افرادی را از طرح نهضت ملی مسکن حذف و کسانی دیگر را جایگزین کنیم. امیدواریم هیچگاه هم وارد این مرحله نشویم. چراکه امیدواریم هزینه ساخت را مدیریت کنیم و حتی‌الامکان کاهش دهیم.

علیرضا جعفری افزود: ما به شرایط اقتصادی متقاضیانی که در دهک‌های مختلف جامعه هستند اشراف کامل داریم. لذا نباید انتظار بیش از توانشان را از آنها داشته باشیم.
جعفری تاکید کرد: برای کاهش هزینه‌های ساخت واحدهای مسکن ملی به دنبال طرح‌های مکمل هستیم. بدین صورت که بتوانیم با استفاده از اقداماتی در بخش‌های مدیریت منابع، مصالح ساختمانی و ایجاد ظرفیت درخصوص مقیاس تولید انبوه مسکن هزینه را کاهش دهیم و حتی‌الامکان فشار واریزی آورده متقاضیان را کاهش دهیم.

وی با بیان اینکه بسته ۱۰۰هزار واحدی گام اول بر اساس منابع و بودجه متقاضیان شکل گرفته است، گفت: تحلیلی که از وضعیت گام اول داشتیم بر مبنای آورده بود که به‌دلیل توان نه چندان زیاد متقاضیان در برخی استان‌ها، مانعی در تولید مسکن محسوب می‌شد. بنابراین امیدواریم در طرح‌های مکمل بتوانیم نیاز هموطنان به مسکن را پاسخگو باشیم.

مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید تصریح کرد: تا آخر سال جاری باید عرضه قابل توجه مسکن را در کشور داشته باشیم. در نشستی که با وزیر راه و شهرسازی داشتیم وعده دادیم که علاوه بر طرح‌های مسکن مهر و اقدام ملی، به‌منظور اثبات توانایی و اراده انقلابی ۱۰۰۰واحد نیز از پروژه‌های نهضت ملی مسکن که در سال جاری کلنگ اجرای آنها زده شده را تا پایان امسال تحویل دهیم.

آخرین وضعیت از طرح دولت

بیش از ۳‌میلیون نفر از ثبت‌نام‌کننده‌ها در مرحله اول پالایش، واجد شرایط شناخته شده اما آمارها نشان می‌دهد بیش از نیمی از آنها برای تکمیل ثبت‌نام خود، مراجعه نکرده‌اند.

با این حال، از آنجا که شرط نهایی برای قرارگرفتن متقاضیان در لیست نهایی افراد واجد شرایط مسکن دولتی، افتتاح حساب و واریز سهم آورده متقاضی است عملا هم‌اکنون تنها ۳۳۳‌هزار متقاضی، از مجموع بیش از ۳‌میلیون نفر متقاضی واجد شرایط و بیش از یک و نیم‌میلیون نفر متقاضی فعال که اقدام به تکمیل مدارک خود کرده‌اند، متقاضی پای کار در این طرح هستند.

گزارش سازمان ملی زمین و مسکن درباره آخرین وضعیت پروژه‌های نهضت ملی مسکن حاکی از آن است که بیش از ۵‌میلیون و ۵۵۱‌هزار نفر تاکنون در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند که از این میان حدود ۳‌میلیون و ۸۲۷‌هزار نفر حائز شرایط، یک‌میلیون و ۵۱۲‌هزار نفر حائز شرایط فعال و بیش از یک‌میلیون و ۲۹۴‌هزار نفر نیز مورد تایید نهایی تجمعی قرار گرفته‌اند.

تاکنون (دهه اول مهرماه سال‌جاری) حدود ۵۰۰‌هزار نفر از ۵‌میلیون نفر ثبت‌نام‌کننده به افتتاح حساب اقدام کرده‌اند و تخصیص پروژه نیز برای آنها انجام شده است. بر این اساس حدود ۲۹۸‌هزار نفر متقاضی تخصیص پروژه بوده و حدود ۳۳۳‌هزار نفر، آورده اولیه ۴۰‌میلیون تومانی خود را واریز کرده‌اند.