متهمان ردیف اول کمبود برق برای قدرت اول تولید برق غرب آسیا

بازار مشترک- فرزاد درگاهی:  آنگونه که علی‌اکبر محرابیان، سکاندار وزارت نیرو گفته است؛ کشورمان قدرت اول تولید برق غرب آسیا بوده و براین اساس حرکت به سوی انعقاد قراردادهای راهبردی بلند مدت در بخش برق، یکی از محورهای دیپلماسی پویای منطقه ‌ای دولت به شمار می رود که توانسته نتایج درخشان و قابل توجهی با خود به همراه داشته باشد. خبری خوب که حکایت از قدرت و موفقیت ایران در این زمینه دارد.

توپ کمبود برق در زمین فعالیت غیرمجاز

این در حالی بوده که اما به نظر می رسد؛ گاها در ماه های گرم یا در مواردی حتی فصول سرد سال تامین برق مورد نیاز در بخش های خانگی و صنعتی در کشور با چالش هایی مواجه می شود، به طور نمونه گفته شده سال هاست که در تامین آب و برق با تراز منفی مواجه هستیم، آنچه که اردیبهشت ماه گذشته پرویز محمدنژاد، عضو کمیسیون انرژی مجلس به آن اشاره کرد با این توضیح که در حوزه تامین برق با 14 هزار مگاوات کمبود تولید مواجه هستم که موجب قطع برق در تابستان می شود.
البته باید گفت؛ پیش از این نیز توپ کمبود انرژی مذکور در کشور به زمین فعالیت غیرمجاز مراکز استخراج رمز ارز افتاده بود و عنوان شده بود؛ این بخش باید به عنوان یک مصرف کننده بزرگ برق به جمع دیگر مصرف کنندگان این نوع از انرژی اضافه شود، چرا که می توانند موجب بهم خوردن گسترده توازن تولید و مصرف برق شود که در سطوح بعدی بر انگیزه‌های کنشگران اقتصادی و در نهایت تولید سایر کالاها و خدمات و… تأثیر بگذارد. مقصری که بسیاری از خاموشی های تابستان و زمستان گذشته به دوش آن انداخته شد. با این وجود اما به نظر می رسد دلایل دیگری نیز در کار بوده که گاه و بی گاه بسترساز بروز کمبود برق برای قدرت اول تولید برق غرب آسیا می شود.

یک چرایی مهم؟

مواردی که در مجموع موجب خواهد شد تا به تدریج این پرسش در اذهان بسیاری از افراد شکل گیرد که در چنین شرایطی چگونه عنوان قدرت نخست به کشورمان در این زمینه اختصاص یافته است؟
سئوالی که در پاسخ به آن باید عنوان کرد؛ این قدرت تنها به ظرفیت نصب شده نیروگاهی مربوط نمی شود سهم دانش بومی و گسترش آن در بخش های مربوط به ارتقا، تعمیرات و نگهداری حتی ساخت واحدهای نیروگاهی را در بر می گیرد، آنچه که موجب شده تا ایران از معدود کشورهایی در جهان باشد که در این حوزه عنوان خودکفایی را در اختیار دارد. ضمن اینکه صادرات برق به آن سوی مرزها را نیز انجام دهد.

پیشی گرفتن واردات بر صادرات

در این میان اما نکته تامل برانگیز دیگری نیز وجود دارد، اینکه گفته می شود، در سه ماهه نخست سال میزان صادرات روند نزولی داشته اما در مقابل واردات برق روند صعودی را تجربه کرده است.
البته پیش تر و در خردادماه ساله گذشته نیز مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق اظهار کرده بود با توجه به افزایش خاموشی ‌ها، دولت در نظر دارد؛ واردات برق از جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ترکمنستان را افزایش دهد.
به هر حال آمارهای وزارت نیرو نشان می دهد؛ در شرایطی که همواره میزان صادرات برق بیش از عدد و رقم واردات آن بوده است به طور مثال در فصل بهار سال 1398 صادرات برق از کشورمان چهار برابر واردات آن بود، اما به گواه اعداد و ارقام در بهار سال جاری کشورمان یک هزار و 87 میلیون کیلووات ساعت واردات برق داشته، در مقابل اما میزان صادرات آن ۶۶۰ میلیون کیلووات ساعت بوده است. براین اساس و برای نخستین بار واردات فصلی برق کشور از صادرات آن پیشی گرفته است.

عاملی به نام ناترازی در تولید و مصرف

آنچه که شاید بتوان یکی از دلایلش را اوج‌ گرفتن شکاف تراز منفی تجارت برق کشور دانست، آنچه که موجب شده تا نیاز به تامین این انرژی از طریق واردات بیش از گذشته شود و بر این اساس بسیاری از کارشناسان براین باور هستند که ناترازی در تولید و مصرف عاملی بوده تا ما شاهد قطعی های برق به ویژه در برخی از تابستان ها باشیم.

به طور مثال و در قالب عدد و رقم می توان عنوان کرد؛  تابستان گذشته شاهد ناترازی 11 هزار مگاواتی در تولید و مصرف برق در کشور بودیم، به عبارتی مقدار برق مصرف شده در مردادماه 1400  به  11 هزار مگاوات بیش از توان تولید برق نیروگاه‌های فعال رسید و ناترازی موجود در این زمینه قطعی برق را برای صنایع و بخش خانگی رقم زد.

نیروگاه‌ های سیکل ترکیبی راهکاری مقرون به صرفه

البته در این راستا و در ابتدای سال جاری محمد مخبر، معاون اول رئیس از  برنامه های وزارت نیرو برای جلوگیری از خاموشی سخن گفت و بر ضرورت تولید برق مورد نیاز کشور به ویژه در فصل تابستان برای جبران کمبودها در این زمینه تأکید کرد تا بسترهای لازم برای جبران کمبودها در این زمینه فراهم شود.

با این وجود ولی کمبود برق برای کشورمان که عنوان قدرت اول تولید برق غرب آسیا است، موضوعی چالش زا بوده که باید برای آن چاره اندیشی شود. مقوله ای که حکایت از ضرورت تولید و توسعه ظرفیت‌ های صنعت برق دارد و در این خصوص برخی از افراد براین اعتقاد هستند؛ نیروگاه‌ های سیکل ترکیبی راهکاری مقرون به صرفه بوده که علاوه براین گزینه با محیط زیست نیز سازگار است، موضوعی که علیرضا ورناصری قندعلی، عضو کمیسیون انرژی مجلس هم به آن اشاره داشته است با این توضیح که توجه به ظرفیت ‌های کشور برای استفاده از تجدید‌پذیر‌ها و توسعه نیروگاه‌‌ های اتمی با هدف تنوع بخشی به سبد انرژی کشور از دیگر اقداماتی بوده که در راستای تامین پایدار برق باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین باید گفت؛ ارتقاء توان عملیاتی نیروگا‌‌ها‌ برای تولید برق با کمک دانش ‌‌بنیان‌‌ها از دیگر مواردی است که باید به آن توجه داشت.