به گزارش بازار مشترک، مهندس رضا رضایی (فعال صنعت قطعه سازی) که سابقه چندین دهه حضور و فعالیت در صنعت خودروسازی و صنعت قطعه سازی را دارد در گفت و گویی با  «اقتصاد خودرو»، اوضاع و احوال شرکت های قطعه سازی ایرانی و سطح کیفیت قطعات تولیدی آنها را مورد نقد و بررسی قرار داده است.

 

سهم خودروسازان و قطعه‌سازان از کیفیت پایین خودروهای تولیدی؟

در سال ۱۴۰۱ و بر اساس هدفگذاری آقای فاطمی امین، وزیر صنعت و معدن قرار است یک میلیون و ۶۰۰ هزار خودرو تولید شود. از طرفی، شرکت های ایران خودرو و سایپا به عنوان دو شرکت بزرگ خودروسازی ایران، در این چارچوب تعهد داده اند که تعداد ۷۵۰ هزار و  ۶۵۰ هزار خودرو تولید کنند.

در عین حال آقای فاطمی امین، بارها گفته اند که ۷۰ درصد از کیفیت خودرو به قطعه و ۳۰ درصد به خودروسازی بستگی دارد. آقای تیموری مدیر عامل سایپا هم می گوید ۶۲ درصد کیفیت خودرو به قطعه بستگی دارد.

از سوی دیگر، مدیران عامل ایران خودرو و سایپا در پیام های خودشان به مناسبت روز ملی صنعت و معدن بر افزایش تولید و ارتقای کیفیت به طور همزمان تاکید کرده اند. به نظر شما، طراحی خودرو چقدر در کیفیت یک خودرو سهم دارد و سهم قطعه و فرآیند تولید در خودروسازان چقدر تاثیر دارد؟

در ابتدا در مورد آن هدفگذاری تولید یک میلیون و ۶۰۰ هزار خودرو و با توجه به این که حدود ۴ ماه از سال ۱۴۰۱ گذشته، باید بگویم که نظر آقای وزیر، محترم است ولی به نظرم می آید که در این زمینه به چند موضوع توجه نشده.

اول این که به شرایط اقتصادی کشور و خودرو سازان توجه نشده. در چند سال اخیر، کل تولید خودرو در حد ۸۰۰ تا ۹۰۰ هزار دستگاه بوده و به هر حال کمتر از یک میلیون خودرو در سال تولید شده. به نظر می رسد که آقای وزیر، به خیلی چیزها توجه نفرموده و این طور اظهار نظر کرده اند.

این مقدار تولید خودرو در سال ۱۴۰۱ تحقق پیدا نخواهد کرد. چرا که زیرساخت های لازم برای تولید این تعداد خودرو فراهم نشده. یک زیرساخت، نقدینگی بوده و گردش مالی خودروساز و قطعه ساز، باید در این ۸ ماه باقی مانده از سال ۱۴۰۱ سه برابر سال ۱۴۰۰ شود.

با وضعیت فعلی اقتصادی کشور، با وضعیت زیان دِهی خودروسازان، با بازار سرمایه ای که الان می بینیم و با شرایط فعلی بانک ها، اولین سد در راه تحقق هدفگذاری تولید خودرو، مشکل تامین نقدینگی و اقتصاد کار بوده که اجازه نمی دهد این هدفگذاری محقق شود.

دومین موضوع، آماده نبودن شرایط برای خودروساز و قطعه ساز است. به غیر از خودروی تارا و خودروی شاهین که می گویند پلت فرم جدید دارند، بقیه خودروها مربوط به نسل های گذشته است.

در ارتباط با مسائل مربوط به سخت افزار باید بگویم که اکثر سخت افزارهای شرکت های قطعه سازی، فرسوده بوده و نهایتاً می توان گفت که با این زیرساخت و با این شرایط اقتصادی، تحقق تولید یک میلیون و ۶۰۰ هزار خودرو، غیر ممکن است.

مساله کیفیت هم نشأت گرفته از دانش، تکنولوژی و فناوری است. اساساً برخی خودروهایی که الان تولید می شوند، اصلاً خودشان از رده خارج شده اند ولی در مورد قطعه سازان و برای تولید خودروهای موجود از نظر کیفیت، باز برمی گردد به مواد اولیه داخلی پتروشیمی، فولاد و مس. آن مواد اولیه تولید داخلی که برای تولید قطعه مورد استفاده قرار می گیرند، کیفیت مناسبی ندارند.

خودروسازان از نظر دانش، مهندسی و فنی، با همین سخت افزارهای قدیمی، کیفیت های مورد نیاز در خودروهای داخلی را رعایت می کنند و قطعه سازان نمی توانند قطعه بی کیفیت به خودروسازان تحویل بدهند.

ماشین هایی که در شرکت های خودروسازی، تولید می شوند، قدیمی هستند و برخی از این ماشین ها متعلق به ۲۰ سال یا ۳۰ سال قبل است وگرنه قطعه سازان از نظر دانش، تکنولوژی و تجهیزات سخت افزاری مشکلی ندارند.

  افزایش کیفیت خودرو، با پلت فُرم های کنونی ممکن نیست

اگر قرار باشد تیراژ تولید خودرو از ۹۶۳ هزار دستگاه در سال ۱۴۰۰، به یک میلیون و ۶۰۰ هزار دستگاه افزایش پیدا کند، نزدیک ۷۰ درصد افزایش می شود. این که همزمان ۷۰ درصد افزایش تولید داشته باشیم و بعد تاکید بر افزایش کیفیت هم بشود، آیا ممکن است تیراژ تولید و کیفیت به طور همزمان ارتقا پیدا کنند؟

من نمی دانم منظور برخی ها از کیفیت چه چیزی است. برای مثال، الان یک خودروی جدید به نام دنا پلاس تولید می شود. اگر می خواهیم کیفیت این خودرو، افزایش پیدا کند، باید مواد اولیه بهتر را از خارج از کشور وارد کنیم ولی الان واردات مواد اولیه امکان ندارد.

قطعه سازان از نظر دانش برای کیفیت قطعه، کم نمی گذارند و همه چیز به زیرساخت های قطعه سازان و مواد اولیه برمی گردد. وقتی که من به شرکت پتروشیمی می گویم که فلان گرید پلی پروپیلن را به من بده ولی شرکت پتروشیمی ندارد، مجبور می شوم مواد پلیمری جنرال بخرم.

به هر حال، ماشین آلات قطعه سازان ما کیفیت دارد، قالب صنعتی کیفیت دارد و نیروی انسانی هم مهارت دارد. من قبول ندارم که می گویند کیفیت قطعات تولیدی از جمله ایربگ پایین است. اساساً در اختیار قطعه ساز نیست که کیفیت را بالا ببرد و اگر قطعه ساز بخواهد مواد اولیه خارجی بیاورد، نمی تواند این کار را انجام بدهد. در نتیجه، قطعه ساز باید همین مواد اولیه موجود در کشور را بخرد.

پس با توجه به امکانات موجود، کیفیت به طور حداکثری رعایت می شود ولی اگر مساله ای وجود دارد به نهاده های تولید برمی گردد. در مورد افزایش تولید خودرو هم، باید بگویم که افزایش تولید بعید است و در همین چند ماهه نخست سال ۱۴۰۱، به اندازه سال ۱۴۰۰ خودرو تولید شده و تعداد تولید خودرو مثل سال گذشته است.

بر اساس آمار شفافی که منتشر شده تولید خودرو در دو ماهه اول سال ۱۴۰۱ کمتر از دو ماهه سال ۱۴۰۰ بوده و برای دوره سه ماهه اول امسال گفته شده که کل تولید خودرو نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کرده ولی آمار دقیقی منتشر نشده.

الان که در اواسط تیر ماه هستیم فقط تعداد تولید سال ۱۴۰۰ پوشش داده شده.

بر اساس آماری که در مورد تولیدات شرکت ایران خودرو منتشر شده، این شرکت در سه ماهه اول ۱۴۰۰ تعداد ۱۱۰ هزار خودروی سواری و وانت تولید کرده ولی در سه ماهه اول سال ۱۴۰۱ تولید آن کاهش پیدا کرده و فقط ۱۰۹ هزار تولید کرده است.

با این آمار، ایران خودرو یک مقدار و در حد یک هزار خودروی سواری وانت، کمتر از سال ۱۴۰۰ تولید کرده.

من به همین موضوع اشاره کردم و شما هم حرف من را تایید کردید. دقیقاً همین طور بوده است.

در زمانی که ارتباطات به طور کامل برقرار بود از جمله در دوره اجرای برجام یا حدود یک دهه قبل و پیش از شروع تحریم ها علیه ایران در سال ۱۳۹۰، چه مقدار از مواد اولیه مورد نیاز وارد می شد که کیفیت قطعات تولیدی در شرکت های قطعه سازی بالا بود؟

بیش از ۵۰ درصد مواد اولیه مورد نیاز وارد می شد. من نمی خواهم از خودروساز دفاع کنم ولی ورق فولادی که خودروساز از سازنده داخلی می خرد، جای بحث دارد. برای مثال، ما صندلی خودرو تولید می کنیم و ریل صندلی از نظر مهندسی، باید تلورانس نداشته باشد. چون به محض این که تلورانس پیدا کند و صندلی روی ریل حرکت کند، مشکل ایجاد می شود ولی آن ورق فولادی که تهیه می شود استاندارد نیست.

ورق فولادی اتاق خودروهای تولید داخلی نیز جای بحث دارد. چند روز قبل، یک فیلم پخش شد که یک هموطن ما سقف یک ماشین را فشار می داد و ورق آن بالا و پایین می رفت. بنابراین، مشکل به قالب صنعتی خودروساز برنمی گردد و مشکل به متریال و مواد اولیه برمی گردد.

در آن دوره که ارتباطات برقرار بود، تمام پلیمرهای مهندسی وارد می شد و ورق های فولادی آلیاژی وارد می شد. در حال حاضر، مواد اولیه از خارج از کشور وارد نمی شود و نه تولید کنندگان داخلی مواد اولیه، ارتقای کیفیت داده اند و نه شرایط از نظر ارزی مناسب هست که واردات مواد اولیه انجام شود.

سهم خودروسازان و قطعه‌سازان از کیفیت پایین خودروهای تولیدی؟

در سال هایی که ارتباطات برقرار بود ورق فولادی مورد نیاز به طور کامل وارد می شد یا فقط بخشی از آن وارد می شد؟

حدود ده سال قبل، عمده ورق مورد نیاز وارد می شد. یک نوع ورق فولادی که در خودرو به کار برده می شود این طور تولید می شود که یک طرف این ورق در کارخانه فولاد سازی حرارت داده می شود و سختی خاصی پیدا می کند ولی یک طرف دیگر آن که به سمت داخل است، آن سختی را ندارد.

این نوع تولید ورق فولادی، هم باعث می شود وزن خودرو پایین بیاید، هم استحکام و مقاومت خودرو را بالا می برد و هم این که فرم پذیری مناسبی دارد و اتفاقاً مخصوص تولید خودرو است. در حالی که کارخانه های فولاد سازی ایران، ورقی که تولید می کنند ویژگی های ورق فولادی خارجی را ندارد.

در حال حاضر، کسانی که در حوزه تامین مواد اولیه مسئولیت دارند، باید کارخانجات تامین مواد اولیه را وادار کنند که مواد اولیه مورد نیاز برای صنایع خاص و به خصوص خودروسازی تولید کنند و استانداردهای جهانی تولید را رعایت کنند.

ما اگر به دنبال ارتقای کیفیت هستیم باید به این نوع مسائل توجه کنیم. در مورد قیمت مواد اولیه نیز باید بگویم که وقتی ما مواد اولیه را از داخل کشور می خریم، گاهی اوقات حتی قیمت  مواد اولیه تولید داخلی نسبت به قیمت مواد اولیه خارجی در حد ۱۰ تا ۲۰ درصد گران تر است.

مواد اولیه در حد بالا در بورس کالا با قیمت فوب خلیج فارس عرضه می شود و اگر قطعه ساز پول نداشته باشد، از بازار آزاد می خرد. متاسفانه الان قیمت تمام شده ما یک مقدار در سطح بالایی بوده و یکی از دلایل بالا بودن قیمت تمام شده، همین است. ما اگر بعضی مواد اولیه قطعات را از کشورهای دیگر وارد کنیم، هم کیفیت آن بالاتر از مواد اولیه تولید داخلی است و هم قیمت آن پایین تر است.

آیا خبر دارید که الان مواد اولیه چه قطعاتی از کشورهای دیگر وارد می شود؟

تا جایی که من اطلاع دارم عمده مواد اولیه در داخل کشور تامین می شود و فقط قطعاتی مثل قطعات الکترونیک و کامپیوتری وارد می شود، یعنی واردات محدود به این نوع اقلام است. به نظرم چیزی حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد مواد اولیه، تولید داخلی است.

اعلام شده که تولید هر خودروی داخلی، نیاز به حدود ۱۵۰۰ تا ۲ هزار دلار ارزبَری احتیاج دارد. این مقدار ارزبری مربوط به همان قطعات الکترونیکی است؟

خودروهایی که ارزبری کمی داشتند تولیدشان متوقف شد ولی خودروهایی که الان تولید می شود، ارزبری بالاتری دارند. برای مثال، ایربگ خودرو در داخل کشور تولید می شود ولی  چاشنی انفجاری ایربگ را از خارج از کشور وارد می کنند.

همچنین شرکت قطعه سازی که ای سی یو (ECU) یا همان کامپیوتر ماشین را تولید می کند، ممکن است نرم افزار یا بدنه آن را از داخل کشور تامین کند ولی چیپ های الکترونیکی آن را از کشورهای دیگر وارد می کند. البته فقط دو یا سه شرکت در دنیا این چیپ های الکترونیکی را تولید می کنند.

در مورد برخی اقلام، اصلاً به صرفه نیست که مواد اولیه در داخل کشور ساخته شود و در کل دنیا هم فقط ۵ یا ۶ شرکت تامین کننده دارد. همه کشورها از همان چند شرکت، آن اقلام را خریداری می کنند ولی بالاخره با توجه به این که در آپشن های خودرو، از فناوری های سطح بالا استفاده می شود ارزبری یک خودرو هم بالا می رود.

جنابعالی می گویید ۷۰ تا ۸۰ درصد مواد اولیه مورد نیاز در قطعات در داخل کشور تولید می شود. آیا ممکن نیست که کیفیت این مواد اولیه افزایش پیدا کند؟

شرکت هایی که مواد اولیه تولید می کنند باید سرمایه گذاری کنند. خواهش من به عنوان یک قطعه ساز از مسئولان این است که پیگیری کنند تا تولید کنندگان مواد اولیه، استانداردهای خاص صنعت خودرو را رعایت کنند. اگر مسئولان ما به دنبال ارتقای کیفیت خودرو هستند، بخش عمده آن به مهندسی مواد اولیه برمی گردد.

فرضاً اگر دستور داده شود که از فردا کیفیت خودرو بالا برود، تحقق این ارتقای کیفیت امکانپذیر نیست و اول باید زیرساخت ها آماده باشد. اگر زیرساخت ها آماده باشد و وضعیت اقتصادی خودروساز و قطعه ساز مهیا باشد، هم کیفیت بالا می رود و هم این که می شود قیمت تمام شده را پایین آورد.

پس در وضعیت فعلی با مواد اولیه ای که قطعه سازان از شرکت های داخلی می خرند و با پلت فرم های خودروهای فعلی، امکان افزایش کیفیت وجود ندارد؟

الان کیفیت تعیین شده در مورد خودروهای فعلی رعایت می شود و اگر کیفیت مواد اولیه مناسب باشد، مشکلی نداریم. مشکل ما، همین نهاده های تولید است ولی اصلاً بی کیفیت بودن خودروها را قبول ندارم.

الان خودروهای مختلفی تولید می شود و تمام قطعات آنها دارای شناسنامه هستند. بر اساس شناسنامه ای که خودروساز به قطعه ساز می دهد، قطعه ساز نیز، قطعات مورد نیاز را تولید می کند.

حتی در مورد خودروهای قدیمی از قبیل «تیبا» هم، بر اساس شناسنامه ای که خودروساز تهیه کرده، قطعه مورد نیاز توسط قطعه ساز تولید می شود؟

بله. برای هر کدام از قطعات این خودروها، شناسامه فنی تهیه شده و مشخصات قطعات اعلام شده. ما به عنوان قطعه ساز تا شناسنامه تولید نداشته باشیم، نمی توانیم قطعه تولید کنیم. اصولاً خودروساز به قطعه ساز می گوید طبق این نقشه و طبق این استاندارد، قطعه را تولید کن. بنابراین، تولید خودرو، حساب و کتاب دارد ولی برخی افراد، فقط به این صنعت حمله می کنند.

من نمی گویم کیفیت خودروهای تولیدی در سطح بالایی است و نمی گویم مردم مستحق استفاده از این خودروها هستند ولی صنعت خودرو، یک صنعت استراتژیک است، صنعتی است که اشتغال پایدار دارد و تولید ناخالص داخلی کشور را بالا می برد. به ازای ایجاد یک شغل در صنعت خودروسازی، تعداد ۵ شغل هم به طور غیر مستقیم و در خارج از شرکت های خودروسازی ایجاد می شود.

  افزایش کیفیت خودرو، با پلت فُرم های کنونی ممکن نیست

برخی اعتقاد دارند و می گویند چون قیمت گذاری دستوری توسط دولت انجام می شود، در گام بعدی خودروساز هم به قطعه ساز فشار می آورد تا قیمت تمام شده قطعه تولیدی را پایین بیاورد.

بعد این افراد می گویند چون خودروساز به قطعه ساز برای پایین آوردن قیمت تمام شده فشار وارد می کند، در نتیجه قطعه ساز مجبور می شود کیفیت را پایین بیاورد.

من اصلاً این حرف را قبول ندارم. این طور نیست که خودروساز بگوید قیمت را پایین بیاور. قطعه ساز ممکن است از هزینه های بخش لابراتوار، نیروی انسانی و سودش کم کند ولی قطعات بر اساس شناسنامه ای که خودروساز تهیه می کند، تولید می شود. در مجموع، اگر وضعیت فعلی ادامه پیدا کند یک سال دیگر صنعت قطعه سازی و صنعت خودروسازی ورشکسته می شوند.

یک بحث دیگر این است که برخی می گویند چون خودروسازان به قطعه سازان بدهکار هستند در نتیجه، خودروساز برای ارتقای کیفیت، به قطعه ساز فشار نمی آورد و بر کیفیت تاکید نمی کند. در این زمینه، جنابعالی چه نظری دارید؟

من این حرف را هم قبول ندارم. الان بنده، چهارمین یا پنجمین شرکت بزرگ قطعه سازی کشور را دارم و با خودروسازان ارتباط دارم. با قطعیت می گویم این صحبت ها اصلاً مطرح نیست و اگر خودروها بی کیفیت هستند، یک علت آن، این است که این خودروها متعلق به نسل های قدیم است.

یک علت دیگر هم، این است که مواد اولیه مورد نیاز باید از استانداردهای روز دنیا برخوردار باشند ولی قطعه سازان و خودروسازان به این نوع مواد اولیه دسترسی ندارند و به مواد اولیه تولید داخلی دسترسی دارند.

بنا به گفته شما، با همین مواد اولیه ای که در داخل کشور وجود دارد قطعه ساز طبق قواعد مورد نظر خودروساز، قطعات را تولید می کند. جنابعالی از همین قطعات تولید شده با مشخصات مورد نظر خودروسازان و از همه شرکت های قطعه سازی، به طور کامل دفاع می کنید؟

من تا حد ۹۰ درصد دفاع می کنم ولی در برخی موارد، مشکلاتی هم وجود دارد. برای مثال، شرکت خودروساز تصمیم می گیرد از تعداد زیادی قطعه ساز، یک قطعه خاص را بخرد. ما می گوییم خودروساز، یک قطعه خاص را از دو شرکت قطعه ساز خریداری کند و نه مثلاً از ۱۰ قطعه ساز.

البته این نوع مشکلات، آرام آرام در حال کم شدن است ولی در این نوع موارد، تعداد شرکت های قطعه ساز زیاد می شود. با این که شناسنامه قطعات یکسان است، ممکن است  مهارت برخی شرکت های قطعه سازی که فرضاً در رده های پنجم و ششم هستند، نسبت به شرکت قطعه سازی که در رتبه اول قرار دارد، کمتر باشد ولی در مجموع، شناسنامه قطعات به طور یکسان توسط شرکت خودروساز تهیه شده و به همه قطعه سازان تحویل داده می شود.

دیدگاه ها

دیدگاهتان را بنویسید

لطفا دیدگاه خود را از طریق فرم زیر اسال نمایید

نظرسنجی

مارا دنبال کنید