بازار مشترک- الهام صادقی: آنگونه که کارشناسان اقتصادی بیان کرده اند کریدور سبز گمرکی ایران و روسیه که 15سال قبل به عبارتی در سال 1385 با هدف بسترسازی جهت تبادل بهتر کالاهای تجار ایجاد شد، موجب شده تا در بهار سال جاری میزان صادرات کشورمان به این همسایه شمالی نسبت به مدت مشابه سال اخیر حدود 49 درصد افزایش را تجربه کند. عدد و رقمی که در شرایط تحریم می تواند بسیار حائز اهمیت باشد.
سهم ایران از بازار خدمات روسیه حدود صفر است
این در حالی بوده که باید گفت؛ توسعه همکاری های گمرکی به خصوص در حوزه تبادلات الکترونیکی اطلاعات و فراهم آوردن زیر ساخت های لازم برای فعالان تجاری در کنار افزایش کارایی کنترل های گمرکی، حذف یا تسهیل در کنترل‌های فیزیکی در گمرک دو کشور در کنار تبادل فهرست فعالان تجارت خارجی که دارای ریسک پایین تخلفات گمرکی هستند و ... همه و همه موجب شده تا نمودارهای موجود در زمینه تبادلات تجاری دو کشور حکایت از شرایط مناسب برای توسعه همکارهای تجاری کشورمان با همسایه شمالی خود داشته باشد.
ضمن اینکه باید بیان کرد؛ حضور کالاهای ایرانی در روسیه دارای ظرفیت بالقوه 12 میلیارد دلاری بوده با این وجود اما اکنون تنها یک سوم این ظرفیت فعال است که خود به وضوح نشان دهنده اهمیت توسعه روابط تجاری ایران و روسیه برای افزایش درآمد ارزی کشورمان است.
از سوی دیگر آمار و ارقام موجود حکایت از این دارد که از میزان واردات کالایی 254 میلیارد دلاری روسیه، کشور ما فقط حدود 0.18 درصد سهم دارد. علاوه براین اطلاعات موجود بیانگر این مطلب بوده که از مجموع واردات 97 میلیارد دلاری خدمات مورد نیاز این همسایه شمالی نیز، سهم ما رقمی در حدود صفر است.
بهره اندک ایران از بازار صادراتی همسایه شمالی
براین اساس برخی از صاحب نظران حوزه صادرات معتقدند که 96 درصد ظرفیت صادراتی ما به این کشور غیرفعال است. به عبارتی به رغم ورود ایران به تجارت با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، همچنان سهم ما از بازار روسیه به 0.5 درصدی نیز نمی رسد.
به عبارتی با احتساب ظرفیت 12 میلیارد دلاری برای حضور کالاهای ایرانی در بازار روسیه که پیش تر به آن اشاره شد، همچنین صادرات 460 تا 500 میلیون دلاری ایران به همسایه شمالی خود به نظر می رسد تنها حدود چهار درصد از ظرفیت صادراتی موجود فعال است. براین اساس 96 درصد ظرفیت بالقوه صادراتی کشورمان به این کشور هدف همچنان فعال نیست.
در آن سوی ماجرا اما آمارها نشان می دهد در شرایط اعمال شدید تحریم ها، صادرات ما به کشور مذکور در سال گذشته میلادی رشد قابل توجهی در حدود 105 درصد داشته و به این ترتیب از 390 میلیون دلار در سال 2019 به عدد 800 میلیون دلار رسیده است. در این زمینه شاید اشاره به این موضوع نیز جالب باشد که طبق آماری که WTO آورده است، حجم واردات خدمات روسیه در سال 2015 تا 2019 رشد بیش از 10 میلیارد دلاری داشته و از رقمی معادل 87 میلیارد دلار به 97 میلیارد و 500 میلیون دلار رسیده است که عدد و رقم قابل توجهی است.
ضمن اینکه گفته می شود؛ بیشتر از 37 درصد عدد اشاره شده در سال 2019 مربوط به هزینه های حوزه گردشگری و سفر مردم این کشور همسایه شمالی ایران بوده که رقمی حدود 36 میلیارد دلار برآورد می شود، 22 درصد هم به بخش خدمات تجاری باز می گردد، 17 درصد از عدد اشاره شده نیز در حمل و نقل و لجستیک مورد استفاده بوده است. از سوی دیگر حدود پنج درصد مربوط به واردات خدمات فنی و مهندسی، 4.5 درصد هم به حوزه خرید خدمات رایانه ای و اطلاعاتی باز می گرد و باقیمانده این رقم ها نیز شامل حال دیگر زمینه ها می شود.
با این ترتیب در کنار امکان صادرات کالا و اقلام مختلف، ظرفیت قابل توجهی در حدود 50 میلیارد دلاری هم در حوزه خدمات ازجمله گردشگری، خدمات حمل و نقل و لجستیک همچنین خدمات فنی و مهندسی برای شرکت های ایرانی وجود دارد.
همچنین نباید فراموش کرد روس ها هرساله بالغ بر 36 میلیارد دلار را در زمینه گردشگری خارجی (و تفریحات آن) هزینه می کنند. با این وجود باز هم سهم ایران از این رقم چندان قابل توجه نیست.
روند نزولی در سال های 1392 تا 1397
در این میان شاید نکته قابل تامل این باشد که در بازه زمانی سال های 1392 تا 1397 ارزش صادرات کالایی کشورمان به این همسایه روند نزولی را تجربه کرده است و تا سال 1397 در مقایسه با سال 1391 ما کاهش 56 درصدی را در مقایسه با سال 1392 شاهد بوده ایم. البته بعد از آن این رقم به لطف موافقتنامه تشکیل منطقه آزاد تجاری بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا افزایش یافت.
به هر حال شرایط مذکور موجب شده تا برخی از کارشناسان تجاری در این زمینه تاکید داشته باشند، شاید از جمله دلایل که می توان آن را مانعی برای افزایش سهم ایران از این بازار دانست، این بوده که ما قوانین و مقررات خلق‌الساعه ای دارم که باید آنها را مانعی جدی برای توسعه صادرات ایران به روسیه، همچنین سایر کشورها دانست.
براین اساس به نظر می رسد؛ حداقل در شرایط کنونی خود ما اشراف درستی بر ظرفیت های کشورمان نداریم و آنها را به درستی نمی‌شناسیم.
به این موضوع قدیر قیافه، نایب رئیس سابق اتاق مشترک ایران و روسیه نکته دیگر را اضافه می کند، اینکه برخی از فعالان در حوزه تجارت خارجی رفتارهای چندان حرفه ای در بازارهای هدف ندارند. آنچه که باید به آن توجه جدی شود.
بنابراین با توجه به آنچه که گفته شد، به نظر می‌رسد ظرفیت های تجاری موجود در همسایگی کشورمان موضوعی بوده که تا به امروز مغفول مانده و آنگونه که باید و شاید به آن پرداخته نشده است. براین اساس بهتر از در این راستا تدابیر سازنده ای در دستور کار قرار گیرد، تا بخش قابل توجهی از درآمد ارزی مورد نیاز کشور از طریق مبادلات تجاری با کشورهای همسایه و پس از آن دیگر مناطق جهان تامین شود.
دیدگاهتان را بنویسید
دیدگاه ها