استان قم را بهتر بشناسید

معرفی استان قم

استان قم یکی از استان‌های ایران است که در مرکز این کشور واقع شده است و مرکزیت آن شهر قم است.

استان قم ۱۱۲۴۰ کیلومتر مربع وسعت دارد و جمعیتی حدود 1300 هزار نفر در آن ساکن هستند.

مناطق جنوبی و غربی استان قم دارای آب و هوای کوهستانی و کوه های مرتفع است و مناطق شرقی، مرکزی و شمالی استان نیز دارای کویر و بیابان گسترده است که بزرگ‌ترین آن‌ها دشت مسیله است.

باستان‌شناسان ادعا می‌کنند به علت وجود رودخانهٔ اناربار و وجود راه مواصلاتی منطقهٔ قم از دوران‌های اولیهٔ تاریخی بوده‌است.

مهم‌ترین عامل مؤثر بر وضع اقتصادی استان، صنعت گردشگری و به ویژه گردشگری مذهبی است و دلیل آن وجود حرم فاطمه معصومه و مسجد جمکران و شمار بسیاری از مزارهای امام‌زاده‌ها و علویان در استان است که در تمام فصول سال، پذیرای زائران بسیاری از نقاط مختلف ایران و دیگر کشورها است که این امر موجب رونق بازار کار و خدمات در این شهر شده‌است.

بیشتر بخوانید:

ایران را بهتر بشناسید

در این قسمت به صورت کلی بخش های زیر را به مرور می کنیم:

اقتصاد استان قم

صنایع و معادن استان قم

کشاورزی و دامپروری استان قم

گردشگری استان قم

حمل و نقل استان قم

هتل های استان قم

انرژی استان قم

علم و فناوری در استان قم

با کلیک بر روی هر کدام میتوانید درباره آن موضوع بیشتر بخوانید. (در حال بروز رسانی)

مشخصات کلی استان قم

مساحت: ۱۱۲۴۰ کیلومتر مربع

جمعیت : حدود 1300 هزار نفر

مرکز: شهر قم

دین: اکثریت اسلام-شیعه

زبان: فارسی

موقعیت جغرافیایی: مرکز ایران

همسایگان استان قم:

 شمال: استان تهران

شرق: استان سمنان

جنوب: استان اصفهان

غرب: استان مرکزی

قم، پایتخت قم

قم کلانشهری است که در ۱۴۰ کیلومتری جنوب تهران پایتخت ایران واقع شده‌است و این شهر در کنار رودخانهٔ قمرود و در دشت قم قرار دارد.

به شهر قم لقب‌های فراوانی نسبت داده می‌شود اما لقب رسمی و مورد استفاده در رسانه‌ها و همین‌طور شهرداری قم «پایتخت مذهبی ایران و قطب فرهنگی» است.

این شهر مدفن حضرت فاطمه معصومه، دختر موسی بن جعفر، پیشوای هفتم شیعه و به‌طور سنتی محل اقامت بسیاری از روحانیون بلندپایه شیعه بوده است.

قیام‌ها و شورش‌های پیاپی مردم قم باعث شده تا این شهر در طول تاریخ بارها توسط حاکمان و فرمانروایان ویران شده و از نو آباد شود.

ظرفیت و پتانسیل صنعتی قم در بخشهای مختلف بسیار مناسب است اما این ظرفیت در سایه تبلیغاتی که برای مذهبی وحوزوی بودن این شهر می‌شود مغفول مانده‌است.

شهر های استان قم

مناطق حفاظت شده استان قم

استان قم دارای دو منطقه حفاظت شده به نام های تالاب حوض سلطان و پلنگ دره است.

منطقه حفاظت شده تالاب حوض سلطان: تالاب حوض‎ سلطان فروافتادگی نامتقارنی است که با 330 کیلومترمربع وسعت، در 35 کیلومتری شمال قم و در شمال باختری دریاچ نمک قرار دارد.

از پوشش جانوری این منطقه میتوان به هوبره، انواع کبوتر، غاز خاکستری، آنقوت، لک لک، انواع عقاب، خرگوش، موش صحرایی، روباه و... اشاره کرد.

رژیم آبی این تالاب فصلی و فوق شور بوده و زمستان فصل پرآبی حوض السلطان است بنابراین کفه نمکی این تالاب در فصل پرآبی زیر آب است و حاشیه یا کمربند باتلاقی آن پوشش گیاهی دارد که بیشتر در اضلاع شمالی و شمال غربی این تالاب مشاهده می‌شود.

در این منطقه بیش از 40 گونه گیاهی از جمله درمنه بیابانی، اشنان، تاغ زرد و سیاه، سودا و اسفناج وجود دارد.

تالاب حوض سلطان

منطقه حفاظت شده پلنگ دره: این منطقه با مساحت ۳۱۷۳۵ هکتار، در جنوب غربی و در ۵۰ کیلومتری شهر قم، در شمال منطقه حفاظت شده هفتاد قله واقع شده است و در سال 1388 تحت عنوان منطقه حفاظت شده قرار گرفت.

پوشش گیاهی این منطقه شامل درمنه، کلاه میر حسن، کنگر، ریواس، گون، شیرین بیان، بادام کوهی، نسترن وحشی، گز، تاغ، پسته وحشی و... است.

از گونه های جانوری منطقه حفاظت شده پلنگ دره میتوان از قوچ و میش، کل و بز، افعی شاخدار، گربه وحشی و... است.

همچنین در این منطقه پلنگ و آهو نیز وجود داشته اند که در سالهای اخیر منقرض شده اند.

منطقه حفاظت شده پلنگ دره

فرهنگ استان قم

در حال حاضر پوشش محلی استان قم از پوشش های فراموش شده است اما در قدیم زنان در روستاها لباس‌های بلند بر تن می‌كردند كه تا زانوی آن ها می‌رسید و معمولاً این لباس ها سفید گلدار بود و در زیر آن شلوار به پا می‌كردند و چارقد را به صورت مثلثی تا می‌كردند و بر سر می‌زدند و برای محكم كردن آن یا گره می‌زدند یا با سنجاق آن را وصل می‌كردند.

تن پوش مردان قم در گذشته، شامل پیراهن یه شیخی، جلیقه، کت و قبا بوده که به همراه شلوارهای ساده و گشاد از جنس دبیت و کرباس، به تن می کردند و پا پوش آن ها را نیز، گیوه و نعلین تشکیل می داد.

از مراسم های سنتی این استان میتوان به لاله گردانی، طوغ، سر درختی و... اشاره کرد.

همچنین غذاهای سنتی این استان شامل آبگوشت قنبید، آبگوشت هویج برگه، آش پتله، ماش ماشک، مغزابه، پتله پلو، قاقاناخ، کوفته قمی، آبگوشت یخنی بادمجان و.... میباشد.

کوفته قمی، از غذاهای سنتی استان قم

اقتصاد استان قم

استان قم به دلیل نزدیک بودن به پایتخت، قرار گرفتن در مسیر مواصلاتی ۱۷ استان کشور و برخورداری از توانمندی‌های قابل‌توجه در حوزه صنعت و معدن به‌عنوان یکی از کانون‌های تجارت و قطب‌های صنعتی ایران معرفی می‌شود.

وجود شهرک‌های صنعتی متعدد و منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان در استان قم، آن را به بهشت سرمایه‌گذاری و منطقه‌ای طلایی برای حضور فعالان اقتصادی جهان اسلام و سایر مناطق دنیا تبدیل کرده است.

سرمایه‌گذارانی از کشورهای ایتالیا، چین و هند در منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان فعالیت می‌کنند و بخشی از قطعات موردنیاز در صنعت نفت به‌ واسطه این سرمایه‌گذاری‌ها در منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان تولید می‌شود.

صنایع و معادن استان قم

صنایع: قدمت صنعت در استان قم به سال ۱۶۰ هـ.ق. بازمی‌گردد و از سال ۱۳۲۸ خورشیدی به بعد صنایع دستی و سنتی در استان رواج بیش‌تری گرفت.

یکی از مهم‌ترین صنایع این استان که با اسم قم پیوند خورده سوهان قم می‌باشد که مبدأ پیدایش اولیهٔ آن در هندوستان بوده و سپس در زمان ناصرالدین شاه وارد قم شده‌است.

از صنایع مهم این استان میتوان به صنايع نساجی و پوشاک و چرم، صنايع شيميايی و سلولزی، صنايع کانی غير فلزی، صنايع فلزی و ماشين سازی، صنايع غذايی دارويی و صنايع برق و الکترونيک اشاره کرد.

استان قم دارای هفت شهرک صنعتی شکوهیه، الغدیر، چاپ و نشر، سلفچگان، محمودآباد، ثامن‌الائمه(ع)، قنوات، و فناوری اطلاعات و ارتباطات (I.C.T) و چهار ناحیه صنعتی خورآباد، دستجرد، سیرو و طغرود است.

کارخانه نساجی خوشرنگ در استان قم

همچنین از صنایع دستی این استان نیز میتوان از قالی دستبافت، خرمهره، سنگ تراشی، معرق کاری کاشی، رنگ رزی، گیوه بافی، مروار بافی، نقاشی سنتی و... نام برد و کارگاه‌های مختلف گیوه چینی، آینه سازی، نمدمالی، تولید کفش، مبل‌سازی، تولید بخاری، آهنگری، حلوایی، صابون سازی، متقال‌بافی و سوهان‌پزی در این استان وجود دارد.

کارگاه سوهان پزی در استان قم

معادن: از مجموع ۱۰۲ معدن کشف‌شده در استان قم، حدود 90 معدن در حال فعالیت هستند و اکنون ۱۳ گونه مواد معدنی در استان قابل استخراج هستند.

سنگ‌های ساختمانی، گچ و نمک مهم‌ترین معادن استان هستند و از دیگر معادن این استان میتوان به معادن طلا، نقره، آهن، سرب، روی، کائولن، باریت و... اشاره کرد.

مرکز بهره‌برداری ذخایر معدنی سراجه قم که در فاصله ۶۰ کیلومتری شرق شهر قم واقع شده‌است، دارای توان فرآوری ۲٬۱ میلیون متر مکعب گاز در روز است و بخش مهمی از سنگ مصرفی شهر قم را تأمین می‌کند.

نفت، گاز و انرژی استان قم

ذخایر آبی استان قم: در حال حاضر در استان قم تنها یک سد به نام سد کبار وجود دارد و تعدادی سد از جمله سد سنجگان، سد پانزده خرداد و سد امامزاده اسماعیل در این استان در حال بهره برداری هستند.

سد کبار به عنوان قدیمی‌ترین سد قوسی دنیا که هنوز هم پا برجا می‌باشد، قدمت آن به حدود ۱۳۰۰ میلادی می‌رسد و در ۲۴ کیلومتری قم قرار دارد.

سد کبار در استان قم

برق استان قم: در حال حاضر برق مصرفی استان قم از نیروگاه سوخت فسیلی سیکل ترکیبی قم تامین میشود.

سوخت اصلی این نیروگاه، گاز طبیعی است که از خط لوله سراسری تأمین می‌شود که در موارد خاص و فصل زمستان که فشار گاز کم باشد از سوخت کمکی گازوئیل استفاده می‌شود.

همچنین استام قم به دلیل داشتن دشت های فراوان و برخورداری از روزهای آفتابی زیاد، یکی از استانهاییست که میتوان در آن از انرژی خورشیدی قابل قبولی بهره برد و روز به روز به تعداد پنل های خورشیدی این استان افزوده میشود.

نیروگاه سیکل ترکیبی قم

نفت و گاز استان قم: میدان نفتی البرز قم از نخستین میدان‌های نفتی کشور است که با هدف اکتشاف نفت در مرکز ایران انتخاب شد و در شمال شهر قم به نتیجه رسید. آغاز علیات اکتشافی در دراوایل تیرماه سال ۱۳۳۰ بود و اولین چاه یک سال بعد در تیرماه ۱۳۳۱ به نفت رسید.

مهمترین اکتشاف نفتی در این منطقه چاه شماره ۵ بود که پس از نتیجه رسیده این چاه به فوران نفت از منجر شد و در مدت یکصد روزی که فوران نفت از آن ادامه داشت، روزانه ۱۲۰ هزار بشکه نفت خام از آن تخلیه شد که بعنوان بزرگترین فوران چاه نفت در تاریخ توسط گینس شناخته شده است.

استان قم، به عنوان ذخیره گاه طلای سیاه ایران شناخته شده است.

همچنین شرکت گاز استان قم در اداره شرکتها و مالکیت صنعتی به ثبت رسیده است و در حال حاضر این شرکت جزو واحدهای تجاری شرکت ملی گاز ایران می‌باشد.

عكس از بولتن سالانه انستيتو نفت ايران، سال 1963، میدان نفتی البرز قم

کشاورزی و دامپروری استان قم

کشاورزی: این استان بالغ بر 100 هزار هکتار زمین کشاورزی دارد.

حدود ۲۰ درصد از اراضی کشاورزی استان را باغات تشکیل می‌دهند و عمده باغ‌های استان قم در مناطق معتدل و کوهستانی جنوب و غرب استان پراکنده‌اند.

عمدهٔ محصولات تولیدی باغات استان میوه‌هایی چون فندق، گلابی و گیلاس هستند و میوه‌های انار و پسته نیز در باغ‌های مناطق مرکزی استان پرورش می‌یابند.

همچین محصولات مهم دیگری از جمله پنبه، گندم، جو و... در این استان کشت میشوند و از اهمیت بالایی برخوردارند.

باغ گلابی در استان قم

دامپروری: قم به دلیل قرار گرفتن در مجاورت مراکز مهم عرضه دام و همچنین فعالیت دامداری‌ها و مرغداری‌های بزرگ با تولید سالانه ۳۸ هزار تن گوشت قرمز جایگاه مهمی در تولید فرآورده‌های گوشتی در کشور دارد.

این استان دارای دو شهرک بزرگ دام‌داری به نام‌های «دام‌شهر» و «لبن» است که ۹۳۶ واحد دام‌داری صنعتی را در خود جای داده‌اند و ۵۱۷ واحد مرغ‌داری صنعتی نیز در سطح استان مشغول فعالیت هستند که قطب اصلی فعالیت آنان روستای چاهک است. 

همچنین قم طلایه دار پرورش خاویار در کشور است 3 درصد تولید خاویار کشور در این استان انجام میشود.

پرورش خاویار در استان قم

گردشگری استان قم

اکثر گردشگران استان قم گردشگران مذهبی هستند اما در کنار مکان های مذهبی، مکان های تفریحی و تاریخی زیادی در این استان وجود دارد که گردشگران زیادی را به سمت خود میکشاند.

تعدادی از مکان های دیدنی استان قم

• بازار قدیم قم
• غار وشنوه
• حرم حضر معصومه (ع)
• مسجد جمکران
• کاروانسرای دیرگچین
• کاروانسرای حوض سلطان
• دریاچه حوض سلطان
• خانه ملاصدرا
• کوه خضر نبی
• سیتی سنتر قم
• بازارچه فردوسی
• کوه دوبرادران
• گنبد نمکی 
• غار کهک
• رودخانه قمرود
• دشت مسیله
• منار میدان کهنه قم
• قلعه قمرود
• مقبره شاه عباس
• تیمچه بزرگ قم
• و....

حرم حضرت معصومه (ع)

مسجد جمکران

غار وشنوه

گنبد نمکی

قلعه قمرود

رودخانه قمرود

غار کهک

تیمچه بزرگ قم

خانه ملاصدرا

حمل و نقل استان قم

حمل و نقل در هر استانی از اهمیت بالایی برخوردار است و شهر مسافرپذیر قم نیز از این قائه مستثنی نیست. استان قم از دو نوع حمل و نقل برخوردار است: ریلی و جاده ای.

در حال حاضر این استان فاقد فرودگاه فعال است و فرودگاه بین المللی قم در حال ساخت است ولی تایم افتتاح آن همچنان مشخص نیست.

ریلی: ایستگاه راه آهن قم در سال 1328 افتتاح شد و در سال 1397 به عنوان آثار ملی ایران ثبت شد.

این خط آهن با احداث خط آهن قم به کاشان شروع به کار کرد و به مرور زمان ایتگاه های دیگر به آن اضافه شد و مسیرهای این خط آهن به مشهد، اهواز و تهران است.

جاده ای: حمل و نقل زمینی در استان قم از اهمیت بالایی برخوردار است و با توجه به نزدیک بودن این استان به پایتخت کشور، به اهمیتش افزوده میشود.

حمل و نقل عمومی نیز در هر استانی از اهمیت بالایی برخوردارند و ترمینال ها، این اهمیت را دو چندان میکنند.

از ترمینال های مهم این استان میتوان به ترمینال مرکزی قم، ترمینال فدک قم، ترمینال 72 تن قم و... اشاره کرد.

همچنین استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی داخل استان قم، به چند دسته تقسیم میشوند:

• اتوبوسرانی
• تاکسیرانی

هتل های استان قم

استان قم از جمله استان های با پرگردشگر، به خصوص گردشگری مذهبی است و هرساله گردشگران زیادی از سراسر ایران و کشورهای مجاور به این استان سفر میکنند.

از مهمترین هتل های این استان میتوان از هتل استقلال قم، هتل بین المللی قم، هتل سلوی قم، هتل راسپینا، هتل شاهد، هتل جمیل، هتل آپارتمان ماهان و... نام برد.

هتل جمیل، هتلی 3 ستاره در قم

علم و فناوری استان قم

در استان قم تعداد 25 مرکز علمی و دانشگاهی تعریف شده است.

استان قم میزبان 26 همایش علمی تخصصی و 5 سخنرانی علمی بوده است و پژوهشگران دانشگاهها و مراکز علمی استان قم, 17730 مقاله علمی شامل 5915 مقاله ژورنالی و 8544 مقاله در همایشهای علمی داخلی و 5915 مقاله بین المللی منتشر نموده اند.

از مهمترین مراکز آموزشی این استان میتوان از دانشگاه قم، دانشگاه علوم و معارف قرآن قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، دانشگاه باقرالعلوم، دانشگاه ادیان و مذاهب و... نام برد.

همچنین پارک علم و فناوری استان قم به عنوان نهاد سازمان حامی توسعه فناوری و اقتصاد دانش بنیان در سطح استان قم، با ساختار مصوّب و کارشناسان جوان فعالیت خود را از ابتدای سال ۱۳۹۱ آغاز کرد و مصمم است به عنوان رکن تعیین کننده فناوری و اقتصاد دانش محور استان قم تبدیل شود.

از جمله مهمترین اهداف و ماموریت های پارک علم و فناوری قم میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:

• ایجاد اشتغال و تولید ثروت از طریق تجاری سازی دستاوردهای فناورانه و دانش بنیان
• ارتقای سطح علمی و فناوری استان قم از طریق توسعه موسسات و شرکت های خصوصی دانش بنیان
• حمایت از تجاری سازی ایده های نوآورانه در عرصه علوم انسانی و فناوری های نرم
• بهبود صنایع و محصولات داخلی از طریق تزریق فناوری های نو و دستاوردهای علمی ناشی از تحقیقات و پژوهش های دانشگاهی و حوزوی.