چرایی سهم اندک ایران از بازار صادرات منطقه ای و جهانی لوازم خانگی

بازار مشترک- الهام صادقی: در حال حاضر حدود 500 تولید کننده لوازم خانگی در کشور فعالیت دارند که برندهای ایرانی در این دسته لوازم خانگی را تولید می کنند. البته اشاره به این موضوع نیز ضرورت دارد که اتخاذ ممنوعیت واردات این دسته از کالاها که از سال 1397 اعمال شد نیز به نوعی بستر ساز افزایش میزان تولید لوازم خانگی در کشور بوده و موجب شد تا به تدریج شاهد افزایش سهم تولیدات داخل در بازار مذکور باشیم.
شرایطی که با توجه به آن کیوان گردان، مدیرکل صنایع فلزی و لوازم خانگی وزارت صنعت معدن و تجارت عنوان کرده است، مشکلی در تامین تقاضاهای مربوط به این بخش وجود ندارد و تولیدات داخلی به خوبی توانسته تا پاسخگویی تقاضا و نیاز بازار باشد. روندی که موجب شده افق برنامه ریزی تولید کنندگان در این عرصه معطوف به کشورهای دیگر نیز شود. آنچه که گزینه صادرات را پیش روی این صنعت قرار می دهد. 

همسایه غربی، مقصد 60 درصد صادرات 

در این میان با توجه به اظهارات محمدحسین اسلامیان، نایب رئیس اتحادیه لوازم خانگی درباره صادرات لوازم خانگی ایرانی به نظر می رسد، کشورهای عراق و افغانستان مهمترین خریداران لوازم خانگی تولید ایران هستند. مشتریانی که البته هر وسیله ای را نمی خرند و فروش لوازم خانگی به آنها تعریف خاص خود را دارد. به عبارتی بیشتر خریدار کالاهایی بوده که بهای آنها چندان بالا نیست. به عبارتی آنها بیشتر متقاضی آب گرمکن، کولر آبی، یخچال‌ های ارزان قیمت 14 فودی و لباسشویی های دوقلو 15 کیلویی هستند.
البته این را هم باید بیان کرد که اگرچه مقصد 60 درصد صادرات در این حوزه عراق است اما در سال‌ های اخیر محصولات کشورمان جدا از دو کشور نام برده، به ایتالیا، کشورهای عضو اتحادیه مشترک المنابع یا سی. آی. اس که در برگیرنده کشورهایی هستند که در مجموعه شوروی سابق قرار داشتند، همچنین شمال آفریقا صادر شده است.
ضمن اینکه به اسامی این کشورها عباس هاشمی، دبیر انجمن صنایع لوازم خانگی ایران، ترکیه، پاکستان، امارات و اردن را نیز به عنوان مقاصد صادرات لوازم خانگی ایران اضافه می کند. با این وجود اما همچنان این امر به خوبی مشهود است که تعداد محدودی از کشورهای منطقه و جهان خریدار محصولات لوازم خانگی ایرانی بوده و این امر موجب شده تا چنین تولیداتی سهم ناچیزی از بازار جهانی به ویژه بازار کشورهای منطقه داشته باشد.

برنامه ریزی برای صادرات 2.5 میلیارد دلاری

اگر بخواهیم در قالب آمار و ارقام به این موضوع اشاره کنیم باید گفت که به طور مثال در سال 1399 تولیدات در حوزه لوازم خانگی تنها حدود نیم درصد در صادرات کشور سهم داشته است.
آن هم در بازار بزرگ همسایگان و کشورهای دیگر منطقه که بیش از 400 میلیون نفر جمعیت را در بر می گیرد. این در حالی بوده که طبق سخنان جهانبخش سنجابی شیرازی، دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق، در برنامه ملی و در بخش تولید لوازم‌ خانگی، برای صادرات این دسته از تولیدات ظرفیتی در حدود 2.5 میلیارد دلار در حوزه کشورهای منطقه و همسایه در نظر گرفته شده است.
با این وجود اما همانطور که اشاره شد این هدف گذاری تا به امروز محقق نشده است. زیرا که به گفته فرهاد پیلتن، مدیرکل دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت ایران، لوازم‌ خانگی تولید شده در کشورمان سالیانه تنها درآمد ارزی در حدود 300 میلیون دلار کسب می کند، آن هم از صادراتی که بیشتر به عراق و افغانستان صورت می گیرد. رقمی که البته گردان آن را در سال گذشته 140 میلیون دلار عنوان کرده است. آنچه که گوشزد می کند بررسی دلایل این امر و برنامه ریزی برای توسعه صادرات در این حوزه بیش از پیش ضرورت دارد.

افزایش کیفیت و تعدیل قیمت ها اصولی که نباید فراموش شود

در این میان اما باید عنوان کرد که اصلی ترین و به طور قطع ملموس ترین موضوع اثرگذار در این زمینه رقبایی هستند که هم از نظر کیفیت و هم از جهت قیمت بیش از تولید کنندگان ایرانی توانسته اند نظر مشتریان را به خود جلب کند. ضمن اینکه در تولیدات آنها استانداردهای مصرف انرژی به خوبی مد نظر قرار می گیرد. مواردی که پیلتن هم از آن سخن گفته است.
علاوه براین پیش تر نیز نایب رییس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی مثالی در زمینه بهای تولیدات ایرانی زده بود، اینکه یک ماشین لباسشویی تولید کشورمان که برند آن خوب نیز باشد در بازار داخل رقمی حدود 10 تا 11 میلیون تومان برای خریداران آب می خورد، این در حالی بوده که در حالی که کالای مشابه با برندهای معروف در کشورهای حوزه ‌های خلیج فارس حدود هفت میلیون تومان قیمت دارد. بنابراین یکی از مهمترین لازمه های افزایش میزان صادرت کالاها در دسته لوازم خانگی افزایش کیفیت و تعدیل قیمت ها خواهد بود.
البته در این زمینه جعفر قادری، نایب رئیس کمیسیون جهش تولید مجلس بیان کرده است، شرکت‌های لوازم خانگی داخلی به شرکت‌های دانش بنیان تبدیل شده و از نظر کمیت و کیفیت تولیدات شان بهبود یافته است. آنچه که البته باید کشورهای خریدار چنین لوازمی در خصوصش اظهار نظر کنند.

ضعف در بازاریابی لوازم‌ خانگی

در این میان با توجه به اینکه برنامه ریزی های صورت گرفته حکایت از این پیش بینی دارد که تا پایان سال 1404 صادرات لوازم خانگی ایرانی به دیگر کشورها به یک میلیارد دلار برسد، به طور قطع بررسی نقاط ضعف موجود چه از نظر کیفی یا کمی، همچنین در خصوص دیگر لازمه های داشتن تجارتی موفق در حوزه صارات ضرورت دارد. یکی از مهمترین مواردی که در این زمینه باید مدنظر باشد بازاریابی برای فروش تولیدات است. موضوع مهمی که به نظر می رسد در زمینه آن هدف تا به امروز موفق عمل نکرده ایم. موضوعی که مدیرکل دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت ایران هم به آن اشاره دارد.

در این خصوص به اعتقاد وی تغییر در شیوه ورود به بازار اصل مهمی بوده که باید مدنظر قرار گیرد، ضمن اینکه باید در این راستا رویکردهای میان و بلندمدت هم مدنظر باشد. ضمن اینکه رایزنی بازرگانی نیز باید در زمینه شناسایی شرکای تجاری و توجه بیشتر به سلیقه‌ خریداران مدنظر قرار گیرد.
در کنار همه آنچه که اشاره شد بهره گرفتن از ظرفیت های موجود مانند مرکز تجاری کشورمان در سلیمانیه و دیگر فروشگاه، همچنین شرکت های زنجیره‌ ای در کشورهایی مانند عراق به طور قطع می تواند دراین زمینه مثمر ثمر باشد.
به این اقدامات باید استفاده از ظرفیت مناطق آزاد و شرکت ‌های چند ملیتی برای تولید مشترک، تسریع در ایجاد شرکت مدیریت صادرات لوازم ‌خانگی، استفاده از ظرفیت های موجود دیگر را نیز اضافه کرد که می تواند از مهمترین راهکارهایی باشد که مسیر صادرات محصولات مورد نظر را هموار کرده و موجبات توسعه حضور لوازم خانگی تولید شده در داخل کشور را در بازارهای جهانی رقم خواهد زد.