استان خراسان رضوی را بهتر بشناسید

استان خراسان رضوی از استان‌های شمال شرق ایران به مرکزیت مشهد است و یکی از مهمترین مراکز و خاستگاه‌های تمدن ایرانی است.

واژه رضوی در نام این استان، به مقبره علی بن موسی الرضا در مرکز این استان اشاره دارد.

استان خراسان رضوی، پنجمین استان بزرگ ایران، با مساحتی ۱۱۸٬۸۵۴ کیلومتر مربع است و جمعیتی در حدود 7 میلیون نفر در این استان ساکن اند.

نیمی از این استان را مناطق کوهستانی، و نیمی دیگر را دشت ها تشکیل میدهند و از نظر بارش و رطوبت، بارنگی نسبی و متوسطی دارد.

مشهد، پایتخت این استان و دومین شهر پر جمعیت ایران است که حرم علی ابن موسی الرضا (ع)، امام هشتم شیعیان در این شهر قرار دارد.

استان خراسان رضوی، مهمترین و اصلی ترین کانون زیستی در شرق ایران است و به عنوان مرکز ثقل فعالیت های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در شرق ایران محسوب می شود.

این استان به دلیل قرار داشتن بارگاه مقدس امام رضا (ع) و نیز به دلیل مجاورت با کشورهای ترکمنستان و افغانستان و همچنین رواج گردشگری دینی باعث رونق فعالیت های بازرگانی و گسترش مسائل سوق الجیشی شده است.

بیشتر بخوانید:

ایران را بهتر بشناسید

در این قسمت به صورت کلی بخش های زیر را مرور می کنیم:

اقتصاد استان خراسان رضوی

نفت، گاز و انرژی استان خراسان رضوی

صنایع و معادن استان خراسان رضوی

کشاورزی و دامپروری استان خراسان رضوی

گردشگری استان خراسان رضوی

حمل و نقل استان خراسان رضوی

هتل های استان خراسان رضوی

علم و فناوری در استان خراسان رضوی

با کلیک بر روی هر کدام میتوانید درباره آن موضوع بیشتر بخوانید. (در حال بروز رسانی)

مشخصات کلی استان خراسان رضوی

مساحت: ۱۱۸٬۸۵۴ کیلومتر مربع

جمعیت : حدود 7 میلیون نفر

مرکز: مشهد

دین: اکثریت اسلام-شیعه

زبان: فارسی

گویش : ندارد

موقعیت جغرافیایی: شمال شرق ایران

همسایگان استان خراسن رضوی:

 شمال: کشور ترکمنستان

جنوب: استان خراسان جنوبی

غرب: استان سمنان

شمال غرب: استان خراسان شمالی

جنوب شرقی: کشور افغانستان

مشهد، پایتخت استان خراسان رضوی:

مشهد کلان‌شهری در شمال شرقی ایران و مرکز استان خراسان رضوی است. این شهر در زمان افشاریان، پایتخت ایران بود.

مشهد با ۳۵۱ کیلومتر مربع مساحت، دومین شهر پهناور ایران پس از تهران است و با جمعیتی حدود  3 میلیون نفر، دومین شهر پرجمعیت ایران و نود و پنجمین شهر پر جمعیت دنیا به‌شمار می‌رود.

این شهر به واسطه وجود حرم علی بن موسی الرضا، هشتمین امام شیعیان، سالانه پذیرای بیش از ۲۷ میلیون زائر از داخل و دو میلیون زائر از خارج از کشور است. از این رو مشهد به عنوان پایتخت معنوی ایران انتخاب شد.

شهرداری مشهد، به 13 منطقه مستقل شهرداری تقسیم شده است.

شهر های استان خراسان رضوی:

مناطق حفاظت شده استان خراسان رضوی:

مناطق حفاظت شده استان خراسان رضوی به 3 دسته تقسیم شده اند که دارای پوشش خاص گیاهی و جانوری هستند: پناهگاه حیات وحش حیدری، منطقه حفاظت شده درونه و منطقه حفاظت شده رئیسی

پناهگاه حیات وحش حیدری: این منطقه با مساحت ۴۶۳۵۰ هکتار در مجاورت رشته کوه بینالود و در فاصله حدود ۷۰ کیلومتری شهر نیشابور در استان خراسان رضوی واقع شده است و نام منطقه از دره و روستای حیدری گرفته شده است. 

پناهگاه حیات وحش حیدری داری سیمای کوهستانی و صخره‌ای، تپه‌ماهورهای فراوان و دره‌های نسبتا عمیق، دارای تراکم گیاهی و جانوری مناسبی است.

منطقه حیدری به دلیل وجود قوچ اوریال خالص از پیش از انقلاب مورد حفاظت قرار گرفت و در سال 1373، به منطقه شکار ممنوع نیز اضافه شد.

این منطقه دارای ۲۳ چشمه و ۶ رودخانه است که در تمام فصول سال، پرآب هستند.

منطقه حفاظت شده درونه: این منطقه با وسعت ۶۶,۷۲۶ هکتار در غرب شهرستان بردسکن در استان خراسان رضوی واقع شده است.

این منطقه در سال ۱۳۷۵ به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام شد و پس آن به لیست مناطق حفاظت شده اضافه شد.

از گونه های شاخص گیاهی این منطقه، میتوان به زیره کوهی، فلفل بوته ای کوهی، کلپوره، بادرنج، آویشن، کاکوتی، گل زرد، بومادران، پرسیاوش، دم اسب، بارهنگ و پونه اشاره کرد.

این منطقه دارای گونه های جانوری خاصی است که مهمترین آن یوزپلنگ ایرانی است. از دیگر جانداران میتوان به پلنگ، گورخر ایرانی، گربه وحشی، قوچ و میش، کل و بز، آهو، جبیر، هوبره، شاه بوف، دال، کرکس، باقرقره، قمری و زاغ نوک سرخ اشاره کرد.

منطقه حفاظت شده رئیسی: این منطقه در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان نیشابور و در حاشیه جاده نیشابور – کاشمر در استان خراسان رضوی واقع شده است.

منطقه رئیسی از سال ۱۳۷۳ به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام و در سال ۱۳۸۵ بخشی از مرکز آن به منطقه حفاظت شده ارتقا یافت و بخش دیگری همچنان بعنوان منطقه شکار ممنوع باقیمانده است. در حال حاضر مساحت منطقه شکار ممنوع ۵۰۶۸۸ هکتار و مساحت منطقه حفاظت شده رئیسی ۷,۱۴۲ هکتار می باشد.

پوشش گیاهی این منطقه شامل: تاغ، گز، قیچ، درمنه، اسکنبیل، کما، بومادران و اسپند است و پوشش جانوری آن شامل: آهو، گرگ، روباه، شغال، گربه وحشی، تشی، خرگوش و تیهو، هوبره، باقرقره، کوکو، چکاوک، قمری و عقاب میباشد.

یوزپلنگ ایرانی، منطقه حفاظت شده درونه

فرهنگ استان خراسان رضوی

استان خراسان رضوی محل زندگی اقوام گوناگونی است که به رغم تفاوت‌های نژادی و فرهنگی، به واسطه پیوند محکمی از عوامل پایداری چون دین و قومیت با هم متحدند. یکی از دلایل تنوع اقوام در خراسان رضوی، مهاجرت یا کوچ اجباری به این استان بوده است.

شهرهای بزرگ این استان به واسطه ویژگی‌های مهاجرپذیر تقریباً از تمامی نقاط ایران و برخی کشورهای دیگر از جمله عراق و افغانستان مهاجر پذیرفته‌است.

یکی از بارزترین ویژگی‌های گروه‌های قومی غیر فارسی زبانان در خراسان تکلم به زبان مادری، علاقه به موسیقی بومی و پوشیدن پوشاک سنتی است.

بازار رضا، مشهد مقدس

اقتصاد استان خراسان رضوی

اقتصاد این استان وابسته به نفت است، اما در سال‌های اخیر، خراسان رضوی در بخش صنعت پیشرفت چشمگیری داشته است.

ذخیره‌های زغال‌سنگ، مس، روی، آهن، منگنز، خاک نسوز، منیزیت، گل سفید، سنگ‌های ساختمان، مانند مرمریت، تراورتن، سنگ آهن و گچ، در استان وجود دارد. ذخایر بزرگ اورانیوم، رادیوم و توریم در این استان موجود است که از نظر تامین انرژی، ارزش اقتصادی بالایی دارند. همچنین درآمد این استان از راه کشاورزی، دامپروری و صنایع دستی نیز تامین می‌شود.

این استان با داشتن مرزهای طولانی با کشورهای افغانستان و ترکمنستان پتانسیل نفش‌آفرینی بیشتر در مسیر ترانزیت کالا و خدمات را دارد.

ازگذشته های دور، بخش بزرگ تولیدات خراسان رضوی را، فرآورده های کشاورزی و صنایع دستی به خود اختصاص داده است.

صنایع و معادن استان خراسان رضوی

صنایع استان خراسان رضوی: از صنایع بزرگ خراسان رضوی می‌توان به ایران خودرو خراسان و صنایع معدنی سنگان خواف اشاره کرد که این واحدها با حمایت دولت مشغول فعالیت هستند اما اکثر صنایع این استان، در بخش خصوصی فعالیت دارند.

از دیگر شهرک های صنعتی این استان میتوان از ماشین سازی مشهد، شهرک صنعتی چناران، شهرک صنعتی ربات سنگ و ...... نام برد.

مهمترین توفیق سرمایه‌گذاران بخش خصوصی خراسان رضوی در حوزه صنعت را می‌توان صنایع غذایی و قطعه سازی ذکر کرد، برندهایی خوشنام و سرشناسی از صنایع غذایی در خراسان رضوی فعال هستند،

خراسان رضوی دومین استان فعال در زمینه قطعه سازی است.

این استان در برخی بخش‌های صنعتی دیگر نیز سرآمد کشور است که از جمله آنها می‌توان به تولید لوازم پزشکی، داروسازی، کاشی و سرامیک، ادوات کشاورزی، فرش و موکت و صنعت چرم اشاره کرد.

نمدمالی

خراسان رضوی از مهم ترین مراکز صنایع دستی ایران محسوب می شود. از صنایع دستی این استان می توان به فیروزه، پوستین دوزی و فرش بافی اشاره کرد.

معادن استان خراسان رضوی: استان خراسان رضوی ۴۶ نوع ماده معدنی دارد که مهمترین آن سنگ آهن است و به همین دلیل این استان قطب سنگ آهن شرق کشور به شمار می‌رود.

از دیگر مواد معدنی موجود در این استان میتوان به سیلیس و کرومیت اشاره کرد که واحدهای صنعتی و فرآور بسیاری در کنار آنها شکل گرفته است.

 ذخیره های زغال سنگ، مس، روی، آهن، منگنز، خاک نسوز، منیزیت، گل سفید، سنگ های ساختمان، مانند مرمریت، تراورتن، سنگ آهن و گچ، در استان یافت می شود. کاوش های پیرامون طبس، از وجود ذخایر بزرگ اورانیوم، رادیوم و توریم خبر می دهد. این منابع از لحاظ تامین انرژی، از ارزش اقتصادی بالایی برخوردارند.

معادن مشهد در سطح خاورمیانه منحصر به فرد است و معادنی همچون فیروزه نیشابور، کائولن گناباد، سنگ های الوان بجستان، سیلیس تربت جام و سنگ آهن خواف از جمله این معادن می باشد.

این استان جزو استان های برتر در زمینه کشف و استخراج مواد معدنی است.

نفت، گاز و انرژی استان خراسان رضوی

ذخایر آبی استان خراسان رضوی: استان خراسان رضوی همانند سایر شهرهای بزرگ کشور، سد های بزرگی را ساخته است تا تامین آب شرب و کشاورزی مناطق این استان، با مشکل رو به رو نشود.

سد های این استان شامل: بند گلستان، سد پلبند، سد تبارک، سد دوستی، سد دهن قلعه، سد شاهی، سد طرق، سد فریمان، سد کارده و سد نادری است.

سد نادری از قدیمی سد های این استان است که مربوط به دوره افشار است و در سال 1346 به ثبت ملی رسیده است.

سد تبارک

برق استان خراسان رضوی: استان خراسان رضوی دارای نیروگاه های متعددی در سطح استان است که در بین آنها میتوان به نیروگاه بادی بینالود، نیروگاه سیکل ترکیبی خیام، نیروگاه سیکل ترکیبی شریعتی، نیروگاه شمس سرخس، نیروگاه طوس، نیروگاه فردوسی و نیروگاه مشهد اشاره کرد.

نفت و گاز استان خراسان رضوی: از اولین و مهمترین میدان گازی استان خراسان رضوی، میدان گازی خانگیران است که در فاصله ۲۵ کیلومتری سرخس و ۱۸۰ کیلومتری مشهد، در منطقه خانگیران قرار دارد. خانگیران یکی از وسیعترین مناطق عملیاتی صنعت نفت ایران است به طوری که فاصله دو چاه در این منطقه به حدود ۶۰ کیلومتر می‌رسد.

از دیگر میادین گازی مهم این استان، میتوان به مخزن مزدوران، مخزن شوریجه بی و مخزن شوریجه دی اشاره کرد.

عملیات گازرسانی در خراسان از سال 1351 آغاز و در سال 1353 اولین شبکه گازرسانی در شهر مشهد به بهره برداری رسید.

همچنین شرکت نفت و گاز شرق، که از زیرمجموعه‌های شرکت نفت مناطق مرکزی ایران است که مسئولیت توسعه و بهره‌برداری از میدان‌های هیدروکربوری این منطقه را بر عهده دارد.

از پالایشگاه های فعال این استان، میتوان به پالایشگاه نفت زال پارس، پالایشگاه نفت و گاز پیروزی و شرکت پتروشیمی خراسان نام برد.

میدان گازی خانگیران

کشاورزی و دامپروری استان خراسان رضوی

کشاورزی: استان خراسان رضوی به واسطه آب و هوای مناسب در تولید انواع محصولات باغی و زراعی رتبه دار است و از بزرگترین تولیدکنندگان محصولات کشاورزی کشور شمرده می‌شود.

ازگذشته های دور، بخش بزرگ تولیدات خراسان را، فرآورده های کشاورزی و صنایع دستی به خود اختصاص داده است. از این رو بخش بزرگ کالای صادراتی استان خراسان رضوی در سطح ملی، فرآورده های کشاورزی چون گندم، زعفران، زرشک، کشمش، پوست دام بوده است و به دلیل وجود زمین های مرغوب زراعی و آب فراوان در دشت ها و دره های حاصلخیز این استان امکان تولید فراورده های سردسیری، نیمه گرمسیری و گرمسیری مانند گردو، بادام، سیب، گلابی، پسته، خرما و مرکبات را فراهم کرده است.

این استان در تولید گیلاس، زرچوبه، خربزه، طالبی، زعفران و آلو رتبه اول، در تولید زرشک رتبه دوم، درتولید انار و پسته رتبه سوم ودر تولید انگور و بادام رتبه چهارم را دارد.

از دیگر محصولات این استان هم میتوان به گندم، عدس، نخود، گردو، گوجه فرنگی، سیب زمینی، بادمجان، پیاز، زردآلو، هلو، سیب، گلابی، به و … اشاره کرد.

همچنین این استان رتبه نخست در کشت زعفران و زیره است.

کشت زعفران در مشهد

دامپروری استان خراسان رضوی: استان خراسان رضوی در زمینه دامپروری هم رکورد دار است.

 خراسان از مهم ترین مناطق پرورش دام در ایران به شمار می آید. پرورش دام در استان به شکل های گوناگون چون کوچ نشینی، رمه گردانی، روستایی و تلفیق دامداری و دامپروری صنعتی دیده می شود.

مهم ترین دام هایی که در خراسان پرورش داده می شوند گوسفند، بز، گاو، گاومیش و شتر است. فعالیت گاوداری به شیوه صنعتی برای تولید شیر و گوشت در خراسان از اهمیت زیادی برخوردار است.

این استان کسب رتبه نخست کشور درتولید گوشت قرمز، رتبه دوم در تولید تخم مرغ، رتبه سوم در تولید شیر و رتبه چهارم در تولید گوشت مرغ را در اختیار دارد که نشان از جایگاه ویژه این استان در حوزه دام و طیور دارد.

گردشگری استان خراسان رضوی

در استان خراسان رضوی یادگارهای زیادی از دوره های مختلف تاریخی در این دیار به یادگار مانده است که به جای خود ارزش تاریخی، هنری و آموزشی دارند.

حرم مطهر امام رضا (ع) قطب گردشگری این استان محسوب میشود.

این استان علی رغم آب و هوای کوهستانی و خشک، رودخانه های فصلی و ییلاقات فراوانی دارد که معمولا باغات و مزارع استان نیز از همین مناطق سربرآورده است.

تعدادی از مکان های گردشگری استان خراسان رضوی:

• پارک ملت
• آرامگاه فردوسی
• خانه تاریخی داروغه
• آرامگاه نادرشاه افشار
• مسجدجامع نیشابور
• گنبدخانه تربت جام
• بند گلستان
• بند فریمان
• آرامگاه عطار نیشابوری
• قدمگاه
• موج های خروشان
• موج های آبی
• و ...

حرم امام رضا (ع) در مشهد

آرامگاه فروسی در توس

مسجد جامع نیشابور

بند فریمان در شهرستان فریمان

موج های آبی در مشهد

حمل و نقل استان خراسان رضوی

در استان خراسان رضوی، سه راه برای سفر و حمل و نقل از نقطه ای به نقطه دیگر از کشور وجود دارد: حمل و نقل زمینی، حمل و نقل ریلی و حمل و نقل هوایی.

ریلی: ايستگاه راه آهن مشهد در سال 1335 احداث و در ارديبهشت سال 1336 مورد بهره برداری قرار گرفت و در حال حاضر از پر تردد ترین ایستگاه های ایران است.

از ويژگی های جالب توجه ايستگاه راه آهن مشهد سقف های بلند و طراحی زيبای ستون های چيده شده در امتداد هم است. همچنين انحنای سقف های بلند اين ايستگاه همانند با پل ورسك ساخته شده است.

ایستگاه راه آهن مشهد

هوایی: استان خراسان رضوی دارای 4 فرودگاه فعال به نام های فرودگاه بین المللی شهید هاشمی نژاد مشهد، فرودگاه سبزوار، فرودگاه کاشمر، فرودگاه سرخس و دو فرودگاه در حال ساخت به نام های فرودگاه گلبهار و فرودگاه نیشابور است.

تنها فرودگاه بین المللی این استان، فرودگاه بین المللی شهید هاشمی نژاد در مشهد است که پرواز های داخلی و خارجی را ساپورت میکند و بعد از آن فرودگاه سبزوار، که در مسیر بین المللی ، تنها دو مقصد دمشق و بغداد را ساپورت میکند.

فرودگاه بین المللی شهید هاشمی نژاد مشهد

زمینی: استان خراسان رضوی دارای جاده ها و بزرگراهایی است که این استان را به استان های مجاور متصل می کند. هرساله تعداد زیادی مسافر به این استان سفر کرده و اغلب جاده ها در طول سال پر تردد هستند.

ترمینال های مسافربری استان خراسان رضوی

ترمینال های مسافربری استان خراسان رضوی بخش مهمی از حمل و نقل در این استان هستند که میتوان برای سفر، از اتوبوس و تاکسی های ترمینال استفاده کرد.

ترمینال های مهم این استان شامل: پایانه مسافربری امام رضا، پایانه مسافربری معراج و پایانه مسافربری راه ابریشم هستند.

پایانه مسافربری معراج-مشهد

حمل و نقل عمومی درون شهری استان خراسان رضوی:

استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی داخل استان خراسان رضوی، به چند دسته تقسیم میشوند:

• مترو (شهر مشهد)
• بی آر تی (شهر مشهد)
• اتوبوسرانی
• تاکسیرانی

هتل های استان خراسان رضوی

استان خراسان رضوی علی الخصوص شهر مشهد به‌عنوان یکی از کلان‌شهرهای مهم ایران و همچنین پایتخت معنوی ایران ،سالانه بیش از ۳۰ میلیون مسافر را پذیرایی می‌کند.

به همین دلیل این شهر دارای تعداد بالایی هتل و مهمانسرا میباشد که از مهمترین آنها میتوان به هتل درویش، هتل مدینه الرضا، هتل قصر طلایی، هتل پردیسان و هتل الماس 2 اشاره کرد.

هتل بین المللی قصر طلایی، واقع در مشهد

علم و فناوری در استان خراسان رضوی

از دیگر استان های رتبه دار ایران در زمینه علم وفناوری، میتوان از خراسان رضوی نام برد. این استان به طور کلی شامل 74 مرکز علمی و دانشگاهی است.

همچنین پژوهشگران دانشگاهها و مراکز علمی استان خراسان رضوی تا کنون در مجموع تعداد 111728 مقاله علمی را منتشر نموده اند که از این تعداد 10653 مقاله به صورت ژورنالی، 51579 مقاله در همایشهای علمی داخلی و تعداد 10653 مقاله نیز به صورت بین المللی منتشر شده است.

از جمله مراکز علمی مهم این استان میتوان به دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم پزشکی تربت جام، دانشگاه صنعتی قوچان، دانشگاه حکیم سبزواری و ..... اشاره کرد.

دانشگاه فردوسی مشهد

همچنین پارک علم و فناوری خراسان یکی از بزرگترین و اولین پارک‌های تاسیس شده در ایران است که در شهریور ماه ۱۳۸۱ با تکیه بر تجارب ارزشمند به دست آمده طی ۲۲ سال فعالیت تحقیقاتی در زمینه ایجاد و گسترش فناوری ملی و فراهم شدن زیرساخت‌های مناسب با مصوبه شورای گسترش آموزش عالی فعالیت اجرایی خود را در زمینی به وسعت ۴۰ هکتار در شهر مشهد و در جوار شهرک صنعتی توس آغاز نمود.

هدف از ساخت این پارک، افزایش ثروت جامعه از طریق تشویق و ارتقاء فرهنگ نوآوری و افزایش توان رقابت در میان شرکت ها و مؤسساتی است که متکی بر علم و دانش در محیط پارک فعالیت می‌کنند.

پارک علم و فناوری خراسان در مشهد