زیان هزاران میلیارد تومانی خشکسالی برای صنعت کشاورزی و دامداری

بازار مشترک: الهام صادقی: مروری بر اخبار مربوط به تغییرات اقلیمی در سراسر جهان نشان می دهد نوسانات شرایط آب و هوایی همچنین افزایش قابل توجه دما در کره زمین موجب شده تا این روزها بیشتر کشورها تجربه بروز بحران های متعدد در زمینه خشکسالی و کمبود منابع آبی را داشته باشند.
به عنوان نمونه گفته شده آمریکا از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۸ به دلیل خشکسالی هرساله یک میلیارد دلار خسارت دیده است. اما در کشور ما شرایط به چه نحو است؟ در این زمینه باید عنوان کرد؛ برآوردهای صورت گرفته حکایت از این امر دارد که تابستان امسال دمای هوای مناطق غربی و شمال غربی ایران یک تا دو درجه بیش از میزان نرمال خواهد بود، البته دمای مناطق جنوب شرق تا شرق در حد نرمال بوده، با این وجود در مجموع دمای کشور حدود یک درجه بیش از حد نرمال برآورد شده است.
این در حالی بوده که طبق سخنان احد وظیفه، رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی احتمال اینکه بارندگی‌ های سال جاری کمتر از حد نرمال باشد، بالا است، تا به آنجا که گفته شده حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد این احتمال وجود دارد که بارش ‌ها در ‌پاییز کمتر از رقم نرمال باشد.
احتمالات مذکور در شرایطی عنوان شده که گفته می شود؛ خسارت خشکسالی را برای بخش کشاورزی از ابتدای سال زراعی تا خرداد ماه گذشته، حدود ۶۷ هزار میلیارد تومان بوده است.

خسارت ۴۳ درصدی در 11 استان
در این باره اگر بخواهیم به تفکیک این شرایط را بیان کنیم، می توان با استناد به سخنان سید محمد موسوی، مدیرکل دفتر مدیریت بحران و کاهش مخاطرات بخش کشاورزی به این موضوع اشاره کرد که در 30 استان کشور، ۱۱ میلیون هکتار اراضی کشاورزی با افت تولیدات بخش زراعی و خسارت ۴۳ درصدی در این زمینه مواجه شده اند که شامل زیان ۶۷هزار میلیارد تومانی می ‌شود. به این شرایط باید کاهش ۲۶درصدی تولیدات باغی، روند ۱۳درصدی افت تولیدات آبزی پروری و محصولات دام و طیور را هم اضافه کرد.
علاوه بر آنچه که اشاره شد خشکسالی کاهش۱۱درصدی تولید علوفه مراتع، خسارت چهار درصدی در زمینه زیرساخت ‌های انتقال آب، استخرهای آب، لوله گذاری‌ها، قنات و چشمه سارها را به همراه داشته است.

به این ترتیب خشکسالی که شاید بتوان آن را از موارد نادر در بازه زمانی پنج دهه اخیر دانست، در حال تبدیل شدن به بحرانی است که اگر برای برون رفت از آن برنامه ریزی نشود می تواند، تبعات نامطلوب بیشتری را با خود به همراه داشته باشد. 

مقایسه خسارت سیل و خشکسالی
ضمن اینکه باید گفت، آنگونه که بیان شده خسارت بروز شرایط عنوان شده به بخش کشاورزی در سال جاری، بیش از سه برابر وقوع سیلاب سال 1398 برآورد می شود. موضوعی که اسفندیار حسنی مقدم، رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان هم از آن سخن گفته است. 

اعطای تسهیلات به کشاورزان آسیب دیده
نکته مهم دیگری که می توان آن را نگران کننده دانست این است که این روزها با توجه به روند صعودی دمای هوا به طور قطع کاشت و برداشت محصولات کشاورزی هم نیاز به آب قابل توجهی دارد. در این میان اگرچه این امیدواری وجود دارد که با کاهش دما و شروع فصل ‌پاییز میزان بارش ها افزایش یابد، همچنین نیاز به آب در مصارفی از قبیل تامین سرمایش مورد نیاز هم روند کاهشی را تجربه کند، ولی با این حال پیش بینی های کارشناسان سازمان هواشناسی کشور گویای این مطلب است که خشکسالی نه تنها در فصل تابستان بلکه در پاییز پیش رو نیز تداوم دارد، حتی این احتمال مطرح شده که در ابتدای زمستان هم شرایط ادامه دارد.
هرچند که شاید این پیش بینی ها محقق نشود، اما نمی ‌توان به طور قطعی درباره تداوم داشتن یا نداشتن آن صحبت کرد.
در این میان اگرچه پرویز اوسطی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس خبر داده است که یک هزار میلیارد تومان اعتبار طبق ماده هفت مدیریت بحران برای جبران خسارات خشکسالی در نظر گرفته شده است و هیات وزیران با هدف مدیریت شرایط خشکسالی و برطرف کردن مشکلات کشاورزان در نقاط مختلف کشور، همچنین پیشگیری کردن از بروز بحران ها و آسیب های دیگر موافقت کرده تا اعتبار، امهال و اعطای تسهیلات برای خسارت دیدگان بخش کشاورزی در نظر گرفته شود، آنچه که دلیلش کاهش چشمگیر نزولات آسمانی در سال آبی جاری بوده که به میزان قابل توجهی در مقایسه با میانگین دوره های مشابه گذشته کاهش یافته است.

دامنه دار بودن خسارات کاهش نزولات جوی
البته نباید از یاد برد که کاهش نزولات جوی تنها به بروز مشکلات در کشت و زرع همچنین کمبود آب شرب منتهی نمی شود و تبعات دیگری نیز با خود به همراه دارد.
به عنوان مثال خشک شدن مراتع موجب می شود تا دامداران به خصوص عشایر با دغدغه های جدی درباره تامین نهادهای دامی مواجه شوند تا جایی که به اجبار دام‌های مولد و‌ نارس شان را بر خلاف میل به بازار عرضه ‌کنند.
شرایطی که می تواند صنعت دامپروی و تامین گوشت قرمز را در کشور با چالش های فراوانی مواجه کند. در این زمینه هرچند که برخی تصمیمات از سوی مجلس و دستگاه‌ های ذی ربط اتخاذ شده تا شرایط را برای حمایتی از دامداران، خرید دام از آنها علاوه براین ذخیره سازی استراتژیک گوشت قرمز فراهم آورند، ضمن اینکه نهاده های دامی را نیز با قیمت دولتی در اختیار آنها گذاشته و تسهیلات کم بهره هم به آنها اعطا شود، ولی به نظر می رسد این موارد چندان نمی تواند در برابر خسارت قابل توجه خشکسالی پاسخگو باشد و نیاز است تا تدابیر جدی تری در این راستا مدنظر قرار گیرد.