بازار مشترک- الهام صادقی: به رغم قرار داشتن ایران در فهرست کشورهای معدنی برتر دنیا اما شاهد توسعه نیافتگی معادن و بی توجهی به این پتانسیل قابل توجه هستیم. آنچه که موجب شده تا در حال حاضر تعداد طرح های نیمه تمام صنعتی و معدنی در کشور76 هزار و 835 طرح را شامل بشود که البته از این عدد بیش از 58 هزار مورد در نهایت 20 درصد پیشرفت فیزیکی داشته اند، به عبارتی 76.8 درصد آنها بین صفر تا 20 درصد پیشرفت را به ثبت رسانده اند. آن هم در شرایطی که به گفته کارشناسان در صورت بهره برداری از معادن و بخش های صنعتی مطابق با استانداردهای جهانی می توان درآمد کشور را در مقایسه با نفت چندین برابر کرد.
در این راستا اگر بخواهیم نگاهی به گردش مالی صنعت در جهان داشته باشیم می توان گفت که از هشت هزار میلیارد دلار گردش مالی بخش صنعت دنیا در سال، 2.2 هزار میلیارد دلار آن مربوط به بخش معدن بوده است که 30 درصد را در بر می گیرد.

ارزیابی ها چه می گوید؟
از سوی دیگر ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که از 1808میلیون تن فولاد در جهان سهم ایران 24.5 میلیون تن بوده و از 7300 میلیون تن تولید زغال سنگ در جهان سهم کشورمان حدود دو میلیون تن برآورد می شود. علاوه براین طبق اظهارات رضا دستجردی؛ عضو هیات علمی دانشگاه و عضو هیات مدیره شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران از 4200 میلیون تن تولید سیمان در جهان سهم کشور ما برابر با 53 میلیون تن، از 2200میلیون تن تولید سنگ آهن در جهان، سهم ما 76 میلیون تن است. این رقم در خصوص مس نیز به این صورت است که از 20.5 میلیون تن تولید مس دنیا، ایران حدود 0.24 میلیون تن را به خود اختصاص داده است.
با این وجود اما همانطور که اشاره شد در سایه برخی بی توجهی ها شاید هم ضعف های مدیریتی نه تنها بیشترین بهره از این دارایی کشور برده نمی شود، بلکه تعداد قابل توجهی از طرح های معدنی و صنعتی همچنان بی سرانجام مانده است. 

توسعه 5 درصد معادن و کسب درآمد به میزان نفت
علاوه آنچه که اشاره شد به عبارتی طرح هایی که بیش از 76 درصد آنها تنها تا 20 درصد پیشرفت فیزیکی داشته اند اما دو هزار و 920 طرح نیز دارای پیشرفت فیزیکی 20 تا 40 درصد بوده و 9 هزار و 195 فقره نیز دارای پیشرفت 60 تا 80 درصد هستند. ضمن اینکه باید گفت سه هزار و 360 طرح نیمه تمام با پیشرفت فیزیکی 80 تا 99 درصد در کشور وجود دارد. از سوی دیگر نباید این موضوع را نیز فراموش کرد که تنها با توسعه پنج درصد معادن کشور قادر خواهیم بود به میزان کل درآمد نفتی درآمد داشته باشیم. موضوعی که بهرام شکوری معدنکار باسابقه از آن سخن گفته است.
با این وجود مروری بر آمار و ارقام موجود حکایت از این دارد که به رغم اینکه ایران۵۷ بیلیون تن ذخایر بالقوه میان ۱۵ قدرت معدنی، حدود ۶۸ نوع ماده معدنی و ۳۷ بیلیون تن ذخایر کشف‌شده جهان را در اختیار دارد اما فرآورده‌های معدنی تنها 0.6 درصد از تولید ناخالص داخلی را شامل می شود.

بنابراین می توان اینگونه عنوان کرد؛ با وجود تمامی اظهار نظرهای بیان شده از سوی مسئولان امر در خصوص برنامه ‌ریزی جهت تقویت بخش معدن و درآمدهای حاصل از آن ولی همچنان بهره ‌برداری از معادن حلقه مفقوده ای است که توجه به آن می تواند بسترهای لازم برای کاهش وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی را فراهم آورد.
 با این وجود ولی به این ترتیب باید گفت حداقل تا به امروز از این ظرفیت کم ‌نظیر اقتصادی بهره چندانی گرفته نشده است.
آنچه که موجب شده تا غلام حسین رضوانی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس هم براین باور باشد که از جمله مهمترین بخش مغفول در اقتصاد کشور، تولید و بهره ‌برداری از معادن بوده و براین اساس به طور قطع تولید صادرات محور و سرمایه‌ گذاری روی شرکت‌ های دانش بنیان در این زمینه، همچنین بهره‌ برداری از معادن نقش مهمی در کاهش وابستگی کشور به بودجه حاصل از فروش نفت دارد.
با این وجود در شرایطی که معدن از جمله بخش هایی به شمار می رود که با توجه به پتانسیل بالای کشورمان در این زمینه قادر است، جایگزینی قابل اطمینان برای بسیاری از درآمدهایی باشد که شاید نتوان به پایدار بودن آنها تکیه کرد، اما در این خصوص نتوانستیم موفق عمل کنیم.

سهم ایران از گردش مالی مواد معدنی
اما سهم کشور ما از در گردش مالی مواد معدنی در دنیا چه میزان است. در این باره باید عنوان کرد که با توجه به داشته های ایران در این زمینه باید حدود 60 میلیارد دلار درآمد از این طریق حاصل شود ولی، رقم مذکور در حال حاضر حدود یک، ششم مبلغ اشاره شده است.
آن هم در اوضاع و احوالی که کشورمان بر جایگاه دهم تا پانزدهم کشورهای معدنی دنیا از نظر میزان ذخایر معدنی تکیه زده است و به این ترتیب با توجه به اینکه حداقل دو تا سه درصد ذخایر معدنی دنیا در کشور ما واقع شده، رقم مذکور بسیار ناچیز و متاثرکننده است. آنچه که سعید صمدی، رئیس کمیسیون معدن خانه اقتصاد ایران هم آن را تایید می کند.
به این ترتیب اگرچه هرساله در جهان چندین هزار میلیارد دلار از این طریق داد و ستد می شود، رقم مورد نظر بیشتر از 10 میلیارد دلار برای ایران نیست.
در کنار مواردی که به آنها پرداخته شد باید به این موضوع هم اشاره داشت که مهمترین صنایع ارز آور غیر نفتی به عبارتی صنایع مادر شامل صنعت فولاد، مس، آلومینیوم و ... بوده که البته بدون تولید و فعالیت بخش معدن از فعالیت باز خواهند ماند. 
ضمن اینکه نباید فراموش کرد که معدن به عنوان یکی از فعالیت‌ های اقتصادی و تامین کننده مواد اولیه برای بسیاری از صنایع کشو از اهمیت بسیار زیادی بر خوردار بوده و براین اساس هر گونه بی توجهی به این امر می تواند نه فقط موجب عقب ماندن از برنامه ها و تدابیر اتخاذ شده برای کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی شود بلکه بی توجهی به این پتانسیل ها از ارزآوری قابل توجهی که از این طریق حاصل می شود نیز ما را بی نصیب خواهد گذاشت. به این ترتیب به نظر می رسد، در آغاز راهی که دولت سیزدهم در پیش دارد، باید در این زمینه تدابیر لازم اندیشیده شود تا بیش از این بی توجهی های صورت گرفته کشورمان از وجود این پتانسیل ها بی بهره نماند.
 

دیدگاه ها

دیدگاهتان را بنویسید

لطفا دیدگاه خود را از طریق فرم زیر اسال نمایید

نظرسنجی

مارا دنبال کنید